Тываның Өөредилге яамызы республиканың өөредилге албан черлеринге доктаамал хыналдаларны эрттирип, методиктиг сүмелерни берип, дузаны кадып турар.
Май айның төнчүзүнде Тываның Өөредилге яамызынга Тес-Хем кожууннуң Берт-Даг сумузунга эрге-хоойлу хажыдылгазының дугайында медээ келген соонда, кижизидилге, азырал-хайгаарал талазы-биле албан черлериниң тускай мергежилдиглеринден тургустунган ажылчын бөлүктү чоруткан. Эрге-хоойлу хажыдып, назы четпээн уругну эр-херээжен харылзааже ыдалаан үүлгедигге хамаарыштыр хыналданы кылган.
Эрге-хоойлу органнары ук херекке хамаарыштыр каразыттырып турарларны тодараткан. Ол дээрге улуг класс өөреникчилери, техникумнуң назы четпээн сургуулдары болган. Бо кем-херекке хамаарыштыр истелге ажылы чоруп турар.
Ажылчын комиссия Берт-Даг сумузунга азырал-хайгаарал, школага шын кижизидилге талазы-биле материалдарга хыналданы эрттирип, уругларның чайгы дыштанылга үезинде ажыл-ижин болгаш психолог башкыларның ажылынга үнелелди берген. Кожууннуң азырал-хайгаарал талазы-биле ажылдакчыларынга, директорнуң кижизидилге талазы-биле оралакчызынга, психолог болгаш класс башкызынга методиктиг дузаны чедирген.
Кижизидилге айтырыглары болгаш баш удур кем-херек үүлгедиишкиннерин болдурбазы-биле чорудар ажылдар тус черниң өөредилге албан черлериниң эң чугула айтырыы болур ужурлуг. Ол дээрге ада-ие кижи бүрүзү уругларының амы-тыны, кадыкшылы дээш харыысалганы хүлээнир дугайында тайылбыр ажылдарын күштелдирери, ада-иелерге болгаш назы четпээн уруг бүрүзүнге республиканың девискээринге 22.00 шактан 6.00 шакка чедир комендант шагының ажыл-чорудулгазының дугайында тайылбыр ажылдарын чорудары болур. Хоойлуга удур назы четпээннерге эзиртир суксун садар чорукту болдурбазы-биле, үргүлчү рейдилерни эрттирер болгаш арагалаашкынга удур тайылбыр ажылдарын чорудары кончуг чугула.
Өөредилге албан чериниң психолог башкылары назы-хар четпээн уругну Бичии болгаш элээди уругларның психиктиг кадыкшыдылга төвүнге чыттырып, дузалажырын сүмелеп турар. Аңаа ол психиатр эмчи, тускай мергежилдиглерниң дузазын алыр. Ооң-биле чергелештир Өөредилге яамызының ажылчын бөлүү кем-херекке холбашкан назы-хар четпээн уругларны хайгаараар тускай программаны ажылдап кылырын өөредилге албан черлериниң удуртулгазынга сүмелээн.