Москваның эксперттери тыва селекционерлерниң күжү-биле камгалап арттырган чөөктүг тыва өшкүнүң чаа уксаазын бадыткаан. Чүве далдавас тыва өшкүлер тус черниң кончуг сооктарында база изиинде өзүп көвүдээринге чаңчыккан, база ооң дүгүнде чөөгүнүң бары-биле кол көргүзүг талазы-биле российжи билдингир уксаалыг өшкүлерден ажыг.
Бүгү-российжи уксаажыдылга херээниң эртем-шинчилел институду федералдыг күрүнениң бюджеттиг эртем албан чериниң хойлар болгаш өшкүлер өстүрер лабораториязының кол эртем ажылдакчызы, көдээ ажыл-агый эртемнериниң доктору Светлана Новопашина, «Госсорткомиссия» ФКБА мал чеминиң культуралары база кукуруза килдизиниң башкарыкчы зоотехниги Сергей Кузин, Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының оралакчызы Баир Ховалыг, Тываның күрүне университединиң ветеринария болгаш зоотехния кафедразының доцентизи Раиса Иргит, ТывКУ-нуң көдээ ажыл-агый факультединиң деканы Мария Донгак, Эрзин кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң зоотехниги Татьяна Саая составтыг комиссия июнь 12-ден 15-ке чедир тыва бөдүүн дүктүг өшкүлерни шинчилээн.
Эрзин кожууннуң «Уургай» болгаш «Бай-Даг» көдээ ажыл-агый кооперативтеринге база Өвүрнүң «Торгалыг» МУБ-ка уксаажыдылга ажылдарын катап чоруткан. Көдээ ажыл-агый эртемнериниң кандидады, доцент Раиса Иргиттиң, бүдүрүлгениң даргазы, Россия Федерациязының көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы Батаа Кунгааның удуртулгазы-биле «Уургай» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативиниң баазазынга 2014 чылдан тура ажылдааннар.
Тыва уксаалыг өшкүлерни үндүрүп алырда, дыраарга, чөөгү хөй, деңзизи шору, эдериштирер малды шилип тургаш салган. Хөй чылдарда ажылдаанының түңнелинде, тус черниң уксаалыг малын катап тургузуп, камгалап, ону бир дугаар шинчилээн. Эксперт комиссиязы чөөктүг тыва өшкүнүң биологтуг, даштыкы база продукция бээр онзагайын илередип, өске регионнарның өшкүлери-биле деңнелгени кылган.
Тыва чөөктүг өшкүлерниң тулган дээн ылгавыры — дүгүнде чөөк хөй болганын эксперттер онзалап демдеглээн. Тыва өшкүнүң дүгүнде 82–91 хуу чөөк бар. Деңнештирер болза, даг-алтай уксаазы – 45–50 хуу, оренбургтуу – 45–50, дагестан даг өшкүлер дүгү – 65–80 хуу чөөктүг.
Тыва чөөктүг өшкүлерниң төрүп көвүдээри 120–125 хуу деп көрген. Оон аңгыда, ук уксааның сөөгү быжыг, деңзизи, бедии, сүткүрү чогуур көргүзүглерге дүгжүп турар. Чөөктүг тыва өшкүлер бажын шинчилээн актыда берге байдалдарга таарышкан шыдамыккай өшкүлерниң өң-чүзүнү колдуунда кара болуп турарын тургускан.
ТР-ниң Чазааның медээзинден.
“Шын” №47 2024 чылдың июнь 26