ЭРИК БИЛЕ ЧАЛГЫГ
Элдептиин аар: ийи кижи сеткил-хөңнү
Эрик биле чалгыг ышкаш ужуражыр.
Халаажыраан эрик ийлеп туруп калыр,
Хая көрнүп чадаан чалгыг талыя бээр.
Чүс, муң чалгыг эрикти хей часкап эртер,
Чүгле биеэ чалгыг дедир агып келбес.
Карак, чүрээң катай шиилээн эшке дужар
Кайгамчыктыг ужурал-ла ындыг ховар.
Чааскаанзырап артар чолга хомудава:
Сактыышкынның аязы шын чазылган-дыр –
Чүс, муң кижи сээнге дегбейн эртип турда,
Чүгле чаңгыс эжиңни ок тавараан-дыр.
Элдептиин аар: ийи кижи сеткил-хөңнү
Эгииреде тудуш-даа бол, аңгы чоруур.
1991
* * *
Кайнаар дезип шыдаар деп мен? Дендии улуг
Каптагайда чаштыпкы дег черим кайдал?
Эрлик-Хаанның элчилери эзим иштин,
Ээрем дүвүн үжеп чиндээш, дөмей тып аар.
Ынчалза-даа аалым каап, аъттанмадым.
Ыдык оран дываажаңга четпейн бердым,
Чаңгыс кижи чүлдү-чүрээ мени бербейн,
Чагдап болбас шивээ болуп, тыным алды.
Ынчалдыр-ла чурттап чор мен. Бодум база
Ынакшылым хайыразын эргимимге
Оргаадай дег өргүп бээр мен. Ынчан биске
Өйлүг назын бузуп четпес кежик шаңнаар.
Өгбелерниң салган одаа хүл бооп өшпес,
Оруувусту ажы-төлдер уламчылаар.
/ Николай КУУЛАР,
Тываның улустуң чогаалчызы.
ЧҮРЭЭМ ХЫЛЫ
Куспакташкан аныяктар көргенимде,
Куюм чүрээм чаш шаан сактып, хөөнү кирер.
Ажы-төлү үглеп алган ие кижи
Арыг, чазык хүлүмзүрүү мени шонар.
Сарыг бүрү сесерликке салдыраарга,
Дүвү чок дээр кыйгы салып турган ышкаш,
Чазыкпастаан ышкам хөрек хозаш кынныр,
Дүймээн чүрээм аялгалар чогаадыптар.
Чүрээм хылын өөрүшкүнүң уран холу
Суйбай кааптар – ыры-шүлүк төрүттүнер.
Шугул сагыш хөме кээрге, уян чүрек
Шүжүглүгден дора ондаар, даашкыр согар.
Чүү-даа канчаар, каңдай сеткил хөме келгеш,
Чүрээм хөөнүн үреп кагза – буурааным ол.
1987
БӨДҮҮН СӨСКЕ ИЛЕРЕТКЕН
Ырлавайн, айлаң-кушкаш шыдажыр бе?
Ыстаан чүрек шүлүк чокка чурттай аар бе?
Ыглавайн, эжинден кым чарылганыл?
Ынакшылга алыспааннар бар бе ынчаш?
Уя туткан адыр дыдын кушкаш каар бе?
Арга чокта өскүссүреп, чааскаан арткай.
Уруг-дарыы өскен черин кижи каар бе?
Аалы чокта сеткил дыжы кайын келир.
Кызыл-даван шыкты дургаар маңнаптар мен:
Шиилээн арга аялгазын доктаадыптар.
Кырда чечек танцыже мени чалаар,
Чинчилер дег, шалың черже мөндүш кынныр.
Мөңгүн дамды сеткилимге чайнаш дигеш,
Бөдүүн сөске черимге ынаам илередир.
1987
/ Артык ХОВАЛЫГ.
ДҮЖҮҢ БОЛЗУН
Хүн эрткен, дүн-даа келген.
Кайгамчыктыг чараш арның
Караңгыда көзүлбес бол,
Күштүг соккан чүрээң даажы дыңналы-дыр.
Хүлүмзүрээн эриннериң ошкап кагдым,
Хамык бүгү бодалдарым эстип, чидип,
Кара чаңгыс ынакшылга уярадым.
Күннээр туржук, тынарындан сестир-дир мен.
Сактырымга, чалыы, чаагай аас-кежиим
Эмин эрттир нарын, хээрек, бустуучал дег,
Чаңгыс чүгле чандыр сөглээн доңгун сөзүм
Эдип хоржок уржуктарны үндүргү дег.
Чаражым сээ өпей ырым ырлап берейн,
Эрге-чассыг ынакшылым дүжүң болзун.
1984
/ Игорь ИРГИТ.