Тыва Республикада социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазын (ИПСЭР) боттандырганының түңнелинде 2024 чылда турисчи объектилерде өрээлдер саны 13 хуу көвүдээн. Тываның Туризм талазы-биле күрүне комитединиң дыңнатканы-биле, ИПСЭР туризм адырында сайгарлыкчыларга улуг деткимчени көргүзүп, чүгле чаа дыштанылга баазаларын туткан эвес, а оларның бар аргаларын болгаш ачы-дуза чедирилгезиниң даңзызын калбарткан.
«Социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазының күүселдези бистиң регионнуң турисчи инфраструктуразын хөгжүдеринге идигни берип, республиканың чурттакчыларынга таарымчалыг дыштаныр болгаш агаарлаар, ол ышкаш өске чурттардан болгаш регионнардан туристерни хаара тудар чаа аргаларны берген» — деп, туризм талазы-биле күрүне комитединиң удуртукчузу Буянзак Түлүш демдеглээн.
Сөөлгү ийи чылда республикаже турисчи агым көскүзү-биле өскен: 2023 чылда 163 муң, а 2024 чылда 220 муң кээп, Тыва чуртка дыштанган.
Программаның чедиишкинниг күүселдезиниң бир көскү чижээ – «Чедер» санаторий-курорт болгаш кадык камгалал комплекизин катап ажыглалче кииргени. Кадыкшылга курордунуң тудуу регионнуң өрээлдер курлавырын 238 санга көвүдеткен, тускай шериг операциязының киржикчилериниң болгаш хоочуннарының кадыкшылынге экижидеринге курорттуң арга-шинээн ажыглаар арганы берген. Июль эгезинде Ада-чурт камгалакчыларының бирги бөлүү реабилитация курузун эрткен.
ИПСЭР акша-хөреңгизин гостиница ачы-дуза адырында сайгарлыкчыларны деткииринче, турлар организастаар төлевилелдерни хөгжүдеринче, чаа дыштанылга баазаларын тударынче болгаш бар черлерни чаартырынче ажыглаан. Кызылда чаа «Апарт-отель Кызыл» ажыттынган, ол чүүл регионнуң төвүнде гостиница ачы-дуза адырында аргаларны көвүдеткен.
Деткимче хемчеглериниң ачызында 2024 чылда хоорайның «Буян-Бадыргы», «Өдүген», «Мөңгүлек», «Кызыл Гранд Отель» аалчылар бажыңнарынга чаа дериг-херекселдерни болгаш техниканы садып, ачы-дуза шынарын экижидип, эде чаартылгаларны кылган.
ИПСЭР акша-хөреңгизин амгы үеде чедиишкинниг боттанып турар «Чиңзе» КХН-ниң республика иштинге турлар организастаар төлевилелин, ол ышкаш «Сибирьэнерго» КХН-ниң Каа-Хем кожууннуң Улуг-Хем болгаш Каа-Хем хемнер дургаар суг турларын деткээн.
Республиканың аңгы-аңгы кожууннарында аалчылар хүлээп алыр ачы-дуза адырында ажылдап чоруур элээн каш сайгарлыкчылар ИПСЭР программадан күрүне деткимчезин алган. Тожу кожуунда Азас хөлде «Азас» биле «Алдын-Иви» дыштанылга баазалары, Ушпа-Хөлде балыктап дыштаныр чер база Тоора-Хем суурда чаарттынган «Арбык» аалчылар бажыңы; Каа-Хем кожуунда Сизим, Сизим-Аксы, Бельбей-Аксы суурларда баазалар; Тере-Хөл кожуунда «Тарыс» аржаанда дыштанылга баазазы; Эрзин кожуунда «Төре-Хөл» дыштанылга төвү; Тес-Хем кожуунда Дүктүг-Дыт деп черде (Белдир-Арыг суур) өглер хоорайжыгажы; Таңды кожуунда Дус-Хөл, Чагытай хөлдерни долгандыр черлерже чырыкты киирген, эрик кыдыының девискээрин чаагайжыткан; Кызыл кожуунда «Бойдус» турисчи бааза, «Чедер» курортту ажыткан; Кызыл хоорайда Национал парк девискээринде хендирлиг турисчи хоорайжыгаш; Бии-Хем кожуунда «Тайга» турисчи комплекс, «Тайга» станциязының девискээринде өглерлиг кемпинг, Билелиг хөлде дыштанылга баазазы база «Даг-Баары»турисчи-дыштанылга төвү; Улуг-Хем кожуунда Р-254 федералдыг орук кыдыында «Ак» мотель; Чөөн-Хемчик кожуунда «Ортаа-Дыт» дыштанылга баазазы ажыглалче кирген.
2024 чылда деткимче алган турисчи объектилер даңзызы калбарган. Өвүр кожууннуң Солчур суурда «Алдын балыктар» орук кыдыының комплекизин тударынга, Барыын-Хемчик кожуунда Чолдак Шыраа-Булак деп черде «Байса» дыштанылга баазазын база Кызыл-Мажалык суурда орук кыдыында «Манго» деп кафелиг гостиница тудуу субсидияларны алган.
Кызыл, Таңды база Бии-Хем кожууннар девискээрлеринде чаа дыштанылга черлери көстүп келген. Кызыл кожууннуң Көк-Тейде «Ондум» өглер кемпингизи (инвестор «Экотува-тур» КХН) туттунган, «ПИК» КХН-ниң боттандырганы төлевилел - Дапсы хем эриинде бүдүн чылда ажылдаар аъттыг туризм комплекизиниң тудуу адакталган. Таңды кожуунда Чагытай хөл эриинде «Даңгына» дыштанылга баазазы («Стройимпульс» КХН), Дус-Хөл эриинде «Тенгри» дыштанылга баазазы («Горизонт» КХН) туттунуп турар. Бии-Хем кожуунда «Тайга» станциязының девискээринде элээн каш дыштаныр черлер: «Кристалл», «Green Oasis» турисчи дыштанылга баазаларын тудуп турар. Ук төлевилелдерниң тудуг ажылдары удавас доостур.
2025-2030 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының «Туризм адырында төлевилелдерни деткиири, ооң иштинде хандырылга инфраструктуразын тудары» деп хемчеглерни боттандырары-биле, 2025 чылдың март 31-ден апрель 30-ге чедир болуп эрткен күрүнеден саң-хөө деткимчезин бээр хемчеглер порталынга шилилде конкурска Тывадан Кызылда Cosmos Smart аалчылар бажыңын тудар төлевилел тиилээнин күрүне комитединиң даргазы дыңнаткан.
«Cosmos Smart» ылгавыр демдектиг 3 сылдыстыг 80 өрээлдиг аалчылар бажыңы туттунар. Отельди Кызылдың мурнуу кезээнде «Тубтен Шедруб Линг» сарыг шажын хүрээзиниң чоогунга тудар. Россия Федерациязының Экономиктиг хөгжүлде яамызы биле Тываның туризм талазы-биле күрүне комитединиң аразында чарган дугуржулга-биле бадылаан график ёзугаар 2027 чылдың төнчүзүнге чедир төлевилел бүрүн боттаныр.
ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.