Тываның Чазааның хуралынга чаа чылдың узун дыштаныр хонуктарында оперативтиг байдалга хамаарыштыр айтырыгга ук кыйгырыгже кичээнгейни угландырган.
Агаарның температуразы кудулаан, а чамдык черлерде термометрлер -40 көргүзүп турар, республиканың чурттакчылары өртке удур дүрүмнерни кичээнгейлиг сагыыр ужурлуг база ол ышкаш угарлыг газтан хораннаныр айыыл база улуг — деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн.
Одалгасезонунуң үезинде чер бажыңнарга өрттерниң болгаш угарлыг газтан хораннанган кижилер саны көвүдеп болур деп барымдааны, мурнуку чылдарның көргүзүглери бадыткап турар. Чурттакчылар өртке боттарының амы-тынын, бажыңнарын болгаш оон-даа өске өнчү-хөреңгизин алыспас дизе, дараазында дүрүмнерни сагыыры чугула.
Сүмелер:
- Ыш үндүрер хоолайны айда эвээш дизе 2 катап аштап-арыглаар ужурлуг;
- Бир эвес ханалар, шывыглар, оран-саваның ооргаланган черлери суугу болгаш хоолайларга чыпшыр болза, өрттен хыппас материалдар-биле аңгылаары чугула;
- Суугуну удаа-дараа чугайлаары чугула – ак өңге бичии чарыктардан үнүп турар ыш дораан каракка көскү;
- От салып азы чүшкүрүп турар үеде аңдарлып калган көстүг хөмүр өрт айыылын тургуспас кылдыр, 50х70 см хемчээлдиг калбак демирни суугу эжииниң аксынга кадап алырга эки;
- Эт-сеп болгаш көжегелер одаттынып турар суугудан чартык хире метр хемчээлдиг ыракка турар ужурлуг;
- Печканы бир хүннүң дургузунда бир шак чартыктап тургаш ийи азы үш катап одаар болза эки. Удуур бертин 3 шак бурунгаар отту өжүрер, ук хемчег суугуну эмин эрттир изитпезиниң кичээндирии;
- Печкада шупту хөмүр өшпээн шаанда, хоолайның аксын хагбас ужурлуг. Чүге дизе өжүп бар чыдар хөмүр агаар четпеске угарлыг газты үндүрер болуп турар. Ынчангаш яндаңны кезээде бичии ажык арттырары чугула. Оон аңгыда, печка иштинде чедир хыппан хөмүрлерниң бар-чогун хынап алыры база чугула;
- Печкалыг азы каминниг улустар оран-савазынга угарлыг газ медээчизин салып алырын сүмелеп турар.
Ук дериг-херексел агаарда углеродтуң оксидиниң хемчээлин тодарадып турар. Айыылдыг байдал тургустунуп келирге, чурттакчыларга дораан медээ бериптер.
Ыш болгаш өрттен аңгыда, каракка көзүлбес угарлыг газ онза айыылдыг деп чүүлдү утпас болза эки. Ол кандыг-даа чыт болгаш өң-чүзүн чок. Хораннанганының бир кол барымдаалары – баш аарыы болгаш агаар четпээстери. Бир эвес угарланган болза, кижи медерелин чидирип ап азы чартыктай бээр айыыл бар. База ол ышкаш угарлыг газтың уржуундан боттарының-на чурттап олурар оран-савазынга азы бажыңынга чок болган улустуң саны көвей. Агаар четпестей бээрге-ле, бажыңны агаарладыр, арыг агаарже үнер база эмчиже дузазын алыры чугула.