Тываның күчү-шыдалы улгадыр

XIX Красноярскының экономиктиг шуулганының бир шөлүн Тыва Республиканың хөгжүлдезинге тураскааткан. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг байырын чедиргеш, Россия, Моол база Кыдаттың белдиринде онза геополитиктиг байдалдыг, бай-байлак арга-арыг, суг болгаш минерал-чиг эт курлавырларлыг республика – улуг болгаш каш янзы инвестиция төлевилелдерин эгелээринге онзагай баазалыг регион болуп турарын демдеглээн.

Социал-экономиктиг хөгжүлде сорулгазын чедип алырда, республиканың бөгүнгү планныг шимчээшкининиң айтырыгларын шиитпирлээринге бот-сайгарылгалыг улуг магадылалды эккээринге бүзүреп турарын Республика Баштыңы чугаалаан.

Россияның иштинде база делегей рыногунда республиканың транспорт четтинмес айтырыын, экономика болгаш социал адырда электриниң чедишпезин эвээжедири, регион экономиказынче: тывыш болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнче, көдээ ажыл-агый база арга-арыг болбаазырадылга комплекизинче үлүг-хуунуң өзүлдезин хандырган бюджетти тургузуп турар баазалыг адырларны хөгжүдериниң мурнады боттандырар айтырыглары барын ол демдеглээн.

Тываның Чазаандан бирги вице-премьер Владимир Донских республикада чиигелделиг шөлдерни, вице-премьер Александр Брокерт комплекстиг тудуг девискээрлерин, республиканың туризм агентилелиниң директору Ай-Хаан Догур-оол регионнуң туризм адырында инвестициялыг санал-оналдарны таныштырган.

2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязынче Тыва Республика талазы-биле 41 төлевилел кирер. Хөгжүлдениң ол төлевилелдери республиканың шупту муниципалитеттерин хаара тудар. Бок болбаазырадыр заводтар, "Хандагайты" онза экономиктиг зонаны тудары, үнелиг, аар үнелиг металлдар болгаш хөмүр тывыштарын шиңгээдири, "Үш-Белдир" санаторийни, бүдүн чыл ажылдаар уруглар лагерин, Кызыл хоорайга база Тываның кожууннарынга комплекстиг чуртталга тудуун тудары, көдээ ажыл-агый болбаазырадылга бүдүрүлгелерин, боозадылга-уксаажыдылга төптерин ажыдары, мелиорацияны, ыяш болбаазырадылга бүдүрүлгезин хөгжүдери, ыраккы суурларны Россияның чаңгыс аай энергетика системазынга кожары, социал объектилер тудуун кылыры база өске-даа хемчеглер бар.

Тываның делегациязының “Келир үеже инвестициялар. Тываны хөгжүдер перспективтиг угланыышкыннар” деп таныштырылгазының соонда Россияның улус ажыл-агый болгаш күрүне албаны академиязының Регион политика төвүнүң директору Владимир Климанов делегейде амгы байдал-биле холбаштыр республиканың аргаларынга хереглел улгатканын демдеглээн:

«Шынап-ла, республиканың курлавырлары дыка улуг. Ажыл-агый ажыглалынче ам-даа кирбээн бойдус курлавырлары, Сибирь, Моол база Кыдаттың аразында республиканың транзит аргалары-биле харылзаалыг аңгы-аңгы чаа инвестиция төлевилелдеринге ол хамааржыр. Сөөлгү чылда бистиң чурттуң таварышканы чаа үеде Тываның күчү-шыдалы улам улгадып, оон-даа херектиг апаар ужурлуг деп бодаар мен».

Тывада шупту арга-хевирлер тыптып турарын стратегтиг сессия үезинде көрдүвүс деп, В. Климанов немээн. Чижээ, республика делегациязының таныштырганы курлавырлар шиңгээдир база бүрүн болбаазырадылганың чаа бүдүрүлгелерин ажыдары, чуртталга тудуун тудары, туризмни хөгжүдери база өске-даа төлевилелдер аңаа хамааржыр:

«Тываның идип үндүргени шупту төлевилелдерин боттандырарынга Россияның чүгле каш регионунда ажыглап турар мындыг онзагай арга бар – инвесторларга саң-хөө аргаларының тускай бөлүк аргаларын киирген Федералдыг Чазактың хүлээп алганы социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы. Ол инвесторларны немей хаара тударынга эптиг арга болур».
/ ТР-ниң Чазааның парлалга албаны.