НОЯБРЬ 4 — ЧОННУҢ ЧАҢГЫС ДЕМИНИҢ ХҮНҮНДЕ МОСКВАГА “РОССИЯ” ДЕЛЕГЕЙ ЧЕРГЕЛИГ ДЕЛГЕЛГЕ-ШУУЛГАН АЖЫЛЫН ЭГЕЛЭЭН.
Чоннуң ажыл-агыйының чедиишкиннерин чыып делгээн черде (ВДНХ-га) ол хүн чон хөй чыылган. 131 экспозицияны чурттуң 89 региону чыылганнарга таныштырып көргүскен. Делгелге ноябрь 4-тен 2024 чылдың апрель 12-ге чедир уламчылаар, хүннүң-не 500 ажыг экскурсияларны чорудуп турар.
Бо делегей чергелиг делгелгеге бистиң Тываның киржилгези көскү черни ээлээнин интернет четкизинде хөй улус магадап бижип турар. Азий диптиң төвүнде республиканың национал ёзу-чаңчылдарын, культуразын, ук-төөгүзүнүң дугайында Б залдың 75 дугаар павильонунда Тыва Республиканың стендизинде делгээн чүүлдери, таныштырылгазы хөйнүң кичээнгейин хаара туткан.
Россияның Президентизиниң Администрациязының удуртукчузунуң бирги оралакчызы Сергей Кириенко шуулганга белеткелин хынавышаан, бистиң республиканың стендизин бедии-биле үнелээн кижилериниң бирээзи болганын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунга бижээн:
“Ол Тываның ховар, тускайын, ооң культуразы болгаш ёзу-чаңчылдары кадагалаттынган чедиишкиннерин онзалап демдеглээн. Ону Тываның улустуң артизи Эдуард Ондарның ойнап күүсеткени скиф үезиниң дириг хааны уткуп алган. Сергей Владиленовичиге бедик үнелели дээш өөрүп четтирдим” — дээш, Москвада чаңгыс чер чурттугларын “Россия” делгелге-шуулганны көөрүнче ол чалаан.
Оон аңгыда, делгелгениң ажыдыышкынында Тывазын деткиири-биле чоокта чаа НТВ-ге “Ты – супер!” теле-төлевилелге тиилекчи болган Денберел Ооржак келген. Тываның В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының артизи Мерген Хомушкунуң хамның күүселдезинде көргүскен алгыштарын аалчылар дыка сонуургаан. Ол ышкаш Тываның чараш бойдус чурумалын, төөгүлүг онза солун черлерин көргүскен VR-фильмден делгелгени сонуургап келген кижи бүрүзү Тыва деп чурттуң кайгамчык чаражын оон көрүп, билип алган.
Оон-даа сонуурганчыг чүүл – делгелгениң аалчылары Тывада Хааннар шынаазынга чурттап чораан ада-өгбелеривис, скиф хаан болгаш кадынның алдындан кылган хевиниң хоолгазын дүжүрүп даараан хепти кедип, фото-чурукка тырттырып алыр аргалыг болган.
“Россия” бүгү-делегей чергелиг делгелге-шуулганда Тываның делгээн стендизин Алтай край биле Иркутск облазының культура сайыттары кээп көргеш, магадап ханмаанын коллегазы ТР-ниң культура сайыды Виктор Чигжитке чугаалап турганнар.
“Үш хонук дургузунда делгелгени сонуургап көргеш, Тываның делгелгезин магадап көрдүм. Дыка-ла улуг ажылды кылып чоруткан-дыр. Ону сонуургап келген кижи бүрүзүнге Тываның бүгү күжүн билиндириптер кылдыр экспозицияларны чыып делгээни тергиин-дир. Бистиң Иркутск облазының делгелгезин кээп көөрүнче база чаладым”– деп, Иркутск облазының культура сайыды Олеся Полунина чугаалаан.
Алтай крайның культура сайыды Елена Безрукова Тываның делгелгезинден сагыш-сеткил көдүрлүүшкүннүг сонуургаанын база дамчыткан: “Тыва Республика боттарының национал ёзу-чаңчылдарын болгаш онзагай бүдүжүн кайгамчык тускайы-биле делгелгеде көргүзүп турар-дыр. Тываның делгелге-экспозициязынга чеде бергеш, тыва национал хөгжүм херекселдериниң аразында онза черни ээлээн Игилге мастер-класска күзелдиим-биле киржир аргалыг болдум”.
“Россия” делегей чергелиг делгелге-шуулганда киржип турар регион бүрүзүнге тускай допчу таныштырылга кылыр хүннү аңгылаан. Тыва Республикага ноябрь 21-ниң хүнү таварышкан. “Сибирьниң регионнарының каттышкан программазы-биле ноябрь 21-де Регион хүнүнге тураскаадып дендии хөй солун чүүлдерни белеткеп тур бис” — деп, Владислав Ховалыг бодунуң блогунга бижээн.
Ол хүн Тыва-биле чоок таныжып алыксаан чонга хары угда аңгы-аңгы шөлчүгештерге — кудумчуда кол сценага, культурлуг төлевилелдер девискээринге, Культура бажыңынга, Кино музейинге хемчеглер болуру манаттынып турар. Аалчылар “Там, где рождается Енисей” деп концерт программазындан аңгыда, “Көшкүн чоннуң октаргайы” деп фольклор бөлүктерниң чыынды программазы база “Голос. Дети”, “Юная звезда”, “Новая звезда”, “Синяя птица”, “Ты — супер!” Бүгү-россия чергелиг ырлаарынга салым-чаяанныгларны деткээн төлевилелдерниң тиилекчилери аныяк сылдыстарывыс Денберел Ооржак, Ай-кыс Кыргыс, Ай-Херел Шулуунуң киржилгези-биле солун концерт база болур. Оон аңгыда Тываның стендизин сонуургап келген аалчылар тыва национал чаңчыл ёзугаар куда ёзулалын болгаш “Хааннар шынаазының эртинези” деп скиф алдыннарының экспонаттарын база көөр аргалыг болур.
База бир солун чүүл — “Тыва инкогнито” деп аян-чорук кылырының таныштырылгазын база кылыр. Ол таныштырылга үезинде Тываже аян-чорукчуларны хаара туткан республиканың онза солун черлеринче маршруттар дугайында допчу медээлерден аңгыда, тыва национал кухняның дегустациязын аалчыларга бараалгадыр. Бир эвес хөөмей-сыгыт сонуургаар, ону өөренип алыксаан улуска Тываның алдар-аттыг хөөмейжилери, “Грэмми” шаңналының эдилекчизи “Алаш” ансамбль оларга ойнап, көргүзүп бээр. Аңаа-ла ийи кижиге Тываже аян-чорук кылыр путевканы ойнадыр. Ол путевканы ойнап алган улус Тываның кожууннарының болгаш Кызыл хоорайның 24 онза солун черинге чедер аргалыг болур.
Бистиң корр.
Чуруктарны интернеттен алган
“Шын” № 85 2023 чылдың ноябрь 8