Бир катап башкызы өөреникчилеринден айтырган:
– Чүге кижилер маргыжа бергеш, үнүн бедидип эгелээрил?
– Оожургалын чидириптер болгаш ындыглар – деп, өөреникчилери харыылаан.
– Маргыжып турар кижизи чанында ышкажыл, чүге үнүн бедидип, алгырып эгелээрлерил ынчаш? – деп, башкызы база катап айтырган.
Өөреникчилер айтырыгга харыылап шыдаваска, башкызы мынча деп-тир:
– Кижилер маргыжып эгелээрге, оларның аразынга билишпес чорук күштелип, чүректери хенертен ырай бээр. Чанында кижи дыңнап кагзын дээш, олар алгыржып эгелээрлер. Хомудааны, хорадааны кайы хире күштүгүл, ол хире кылдыр алгырарлар.
Кижилер бот-боттарынга ынакшыырга, чүү болурул? Олар үнүн бедидип алгырбас, а харын-даа мырыңай сымыранчып эгелээрлер.
– Кижилерни ынакшыл башкара бээрге, чүү болурул? – деп, башкы айтыргаш, боду харыылаан:
Олар ыыткыр кылдыр безин чугаалашпас, а сымыранчып эгелээр. А чамдыкта сөстүң безин херээ чок, көрүжүнден-не бот-боттарын билчип кааптарлар. Ынчангаш алгыш-кырыш чоок кижилер-биле араңарга каракка көзүлбес хананы тургузуп, араңарны ырадыптар. Найыралдыг болуңар.
***
Бир-ле катап күске ферманың ээзи күске дузаа салыпканын эскерип кааш, ооң дугайында дагаага, хойга болгаш инекке медээлээн. Ынчалза-даа олар бир үн-биле: «Күске дузаа дээрге биске кандыг-даа хамаарылга чок, чүгле сеңээ хамааржыр айтырыг-дыр. Бодуң шиитпирлеп ал!» дээннер.
Ооң соонда бичии үе эрткенде, күске дузаанга чылан туттургаш, фермерниң өөнүң иштин ызырыпкан. Балыгланган эжин эмнээр дээш, фермер дагаазын соккаш, мүн хайындырып берген. Эжиниң аарыын айтырып келген кожаларын шайладыр дээш, хоюн дөгерген. Эң-не сөөлүнде чыланга шактыргаш, чок апарган кадайын ажаап, орнукшудар ужурга таварышкаш, ажыг-шүжүг үлежип келген чонун эрттирер дээш, инээн соп каапкан.
Ол бүгү болуушкунну күске ханада үттен хайгаарап, кымга-даа хамаарылга чок күске дузааның дугайында боданып олурган.
***
Бир-ле катап эзир чүнү-даа кылбайн, ыяш будуунга олурган.
Бичии кодан эзирни көргеш, айтырып-тыр:
– Мен база силер ышкаш чүнү-даа кылбайн олуруп болур мен бе?
– Ынчанмайн канчаар, чүге болбас деп – деп харыылаан.
Кодан ыяш адаанга дыштанып олурупкан. Хенертен дилги маңнап келгеш, олурган коданны тудуп чипкен. Чүнү-даа кылбайн олурар дизе, бедик черге олурары чугула-дыр.
“Шын” №31 2025 чылдың август 14