В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Москвадан келген “Амгы үениң шиизиниң школазы” деп театрның артистери-биле парлалга конференциязы болуп эрткен. Аңаа В. Көк-оол аттыг Национал театрның директору Начын Шалык, кол режиссёр Сайдаш Монгуш, ТР-ниң Культура яамызының профессионал уран чүүл килдизиниң даргазы Мария Наксыл, Москвадан келген артистер Валерия Кузнецова, Иван Мамонов, Татьяна Циренина, Алексей Гнилицкий, Александр Овчинников, Полина Суслова, Мерген Саая база республиканың журналистери киришкен.
Июнь 22-ден 25-ке чедир В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Москва хоорайдан келген “Амгы үениң шиизиниң школазы” театрның гастролю чоруп турар. “Улуг гастрольдар” деп федералдыг программаның ачызында улуг чурттуң найысылалындан келген артистер Тываның сценазынга уран чүүлүн көргүзер аргалыг болганнар. Ук театр 1989 чылда тургустунган.
Национал хөгжүм-шии театрының директору Начын Шалык парлалга конференциязынга эрткен чылын Москвага ук театрга чораанының дугайында үлешкен:
“Эң-не кол магадаан чүүлүм “Амгы үениң шиизиниң школазы” театрның сценазы өске театрларга дөмейлешпес, кайгамчык болган. Улуг залда олурар көрүкчүлерге артистер бүгү талазы-биле көстүп турар, техниктиг дерилгези база янзы-бүрү болгаш амгы үениң негелделеринге дүгжүп турар”.
Июнь 22-ниң хүнүнде Кызылга В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга ук театрның шиилериниң бирээзи “Пушкинниң камер-юнкерин камгала” деп оюн көргүзүүн Кызылдың чурттакчылары улуг сонуургал-биле көрген. Шииниң режиссёру Валерия Кузнецованың чугаалап турары-биле алырга, 10 чыл дургузунда бо шиини көргүзүп, Россияның бүгү-ле булуңнарын эргий кезип каапкан болуп турар.
“Бо оюн көргүзүг 10 чыл болуп турар. Кайгамчык чүүлү болза, ону көөрү-биле зал долдур чоннуң чыглып кээп турары уламчылавышаан хевээр. Михаил Петунин деп оолдуң кайгамчыктыг төөгүзү көрүкчүлерниң сагыш-сеткилинде солун болуп артпышаан. Ооң бүгү чуртталгазының иштинде, уруглар садындан эгелээш, школага, шериг албанын эрттирип турар үезинге чедир Александр Пушкин чаңгыс эвес удаа таваржып, ооң амыдырал-чуртталгазынга болгаш амыдыралчы көрүштеринге салдарлыг болуп турар. 1980–90 чылдарда чурттап чораан кижи бүрүзү шииден ол үениң хөй-ле онзагай чүүлдерин тып, бодун танып каар аргалыг болуп турар. Ынчангаш бо кайгамчык чогаал тыптып келген үезинден тура, көрүкчүлерниң сонуургалын оттурбушаан хевээр” – деп, Валерия Кузнецова чугаалаан.
Москваның театры көрүкчүлериниң сонуургалының аайы-биле шиилерни салыры бир онзагай болуп турар. Олар чүгле ооң мурнунда каяа-даа салдынмаан амгы үениң чаа шиилерин салыр. “Амгы үениң шиизиниң школазы” деп адының чылдагааны-даа ол болуп чадавас. Ооң адының утказы бир талазында шии бижиирин өөредип турар школа барын база сагындырар. Ынчалза-даа ында кандыг-даа школа чок дээрзин театрның артистери чугаалаан. Театр бодунуң ажылдап келген 34 чылының дургузунда 90 ажыг чаа шиилерни чонга көргүзүп келген. Театрда эң-не онзагай чүүл актёрларның боттарының оюну дээрзин “Амгы үениң шиизиниң школазы” театрның драма артизи Иван Мамонов чугаалаан.
“Шекспирни, Чеховту, Островскийни-даа ойнап, найысылалдан ырак черлерге хөй-ле ажылдап чораан мен. Кажан мен 15 чыл бурунгаар “Амгы үениң шиизиниң школазы” театрга кээримге, театрның баштайгы уран чүүл удуртукчузунуң тургускан аянынче кирип, анаа чугааланыры безин меңээ болза-даа берге болган. Эгезинде ол аян меңээ көңгүс билдинмес турган. Бистиң театрывыстың артистери херек кырында овур-хевирлерни ойнавайн турар. Чижээлээрге, мен Дантести ойнап тургаш, бодумнуң маадырымны, ооң делегейин канчаар билип турар мен, ынчаар ойнаар апаар мен. Өске кижиниң сөстери мени таварыштыр үнүп турар болур” – деп, Иван Мамонов чугаалаан.
База бир онзагай чүүл, келген аалчылар аразында бистиң чаңгыс чер чурттуувус Мерген Саая база ол театрда ажылдап турар болган. Ук театрда сцена машинизи болуп, 10 чыл ажыр ажылдап турарын ол чугаалаан. Ол ынаар студентилеп тургаш-ла, ажылдап кирген. “Белеткелдиң хөйүнден театрдан безин үнмейн баар апарган бис. Чүге дээрге бисте элээн каш шөлчүгештер ажылдап турар. Бодумнуң төрээн черимче кээп, театрда коллегаларым-биле ужуражыр аргалыг болганымга өөрүп тур мен” – деп, Мерген Саая өөрүшкүзүн илереткен.
Үргүлчү гастрольдарже чоруп, ажылчын байдалды солуп, көрүкчүлерниң эскериглерин көөрү кончуг чугула дээрзин келген артистер демдеглеп турарлар. Тываның өске черлерге дөмейлешпес онзагайын, ылаңгыя Улуг-Хемниң каас-чаражын магадап көргеннер.
Ол ышкаш Москвадан келген аалчыларның июнь 24-түң хүнүнде “Хоралыг сүмелер”, 25-те “Лондоннуң үш-булуңчуу” деп оюн көргүзүглери база болуп эртер.
/ Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны хөгжүм-шии театрындан алган.