Улуг-Хемниң үежизи болгаш маадыры

Красин Чаш-оолович Доржукайның 100 харлаан юбилейи, ооң төрээн кожуунунуң 100 чылдаан ою-биле болуп турары кожуунувуска база бир төөгүлүг болуушкун. Ужуражылга кежээзи чулалар салыр ёзулал-биле эгелээн. Шагаан-Арыгның 2 дугаар школазының «Юнармия» штавының кежигүннери чула салыр езулалды кылган соонда, качыгдалдың минутазын чарлаан.

Красин Доржукайның допчу-намдарын база ооң адынга тураскааткан "Кым-даа, чүү-даа уттундурбаан" деп делгелгениң таныштырылгазын төп ном саңының килдис эргелекчизи А.А. Ендан кылган.

Ужуражылгага эки турачының ажы-төлү, уйнуктары шупту киришкен. Уруу Алевтина Красиновна ачазының дугайында сактыышкынны кылып, ачазындан дыңнаан солун төөгүлерни чыылган чонга чугаалап берген. Красин Чаш-ооловичиниң Чодураа сумузунда чурттап чоруур дуңмазы Өнермаа Сандановна Таспаанчиктиң акызының дугайында сактыышкыннарын хемчегниң киржикчилери улуг сонуургал-биле дыңнаан.

11 чыл бурунгаар эки турачы Михаил Сундуйнуң оглу Алексей Сундуйнуң эгелээшкини-биле «Тыва эки турачыларның салгалдары» деп регион чергелиг хөй-ниити албан чери ажыттынган. Арат чонга, аныяк салгалдарга, төөгүге Ада-чурттуң Улуг дайынынга киржип чораан оолдар, кыстарның киирген үлүг-хуузун, бедик хей-аъдын улуг чоргаарал-биле кадагалап арттырып, дамчыдып бээр ажылды маадырларның салгалдары чорудуп турар.

Бо хемчегге Эйлиг-Хем сумузундан эки турачы Маадыр-оол Кыргыс Доспановичиниң уйнуу Валентина Шир-ооловна Шожут-оол киржип, Ада-чурттуң Улуг дайынынга кырган-ачазының киржилгезиниң дугайында солун төөгүнү чугаалаан. Кырган-ачазының допчу намдары болгаш ооң маадырлыг чоруунуң дугайында бодунуң бижээн шүлүүн таныштырган.

Ам бо үеде Украинада тайбың амыдырал, шынчы чорук дээш тускай шериг операциязында киржип чоруур шериг оолдарывыс Ада-чурттуң Улуг дайынынга киржип чораан дайынчы өгбелеривистиң изин истеп, эрес-дидим, төлептиг киржип турарлар. Оларның аразында Улуг-Хемниң маадырлары база бар. Хемчегниң тускай аалчызы кылдыр Украинада тускай шериг операциязының киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбуну чалааны аныяк- өскенниң патриотчу кижизидилгезинге улуг салдарлыг болуру чугаажок. Хөй сөс чок, топтуг томаанныг, туруштуг бо маадырывыстың чугаа- домаан, чагыг, кыйгырыын дыңнаары чоргаарал болгаш өөрүшкү.

Кежээни аян киирип каастаан Красин Доржукайның уйнуктарын демдеглекседим. Эки турачының Бии-Хемниң Аржаанда чурттап чоруур оглу Кызыл-оол Доржукайның оолдары Белек, Байыр Доржукайлар кырган-ачазынга тураскаадып, «Кырган-ачамга мөгейиг» деп шүлүүн күүсетти. База-ла Бии-Хемниң Аржаан сумузунда чурттап чоруур уруу Елена Красиновнаның уруу Мария Панина «Офицеры» деп ырыны күүсеткени кончуг күштүг болгаш төрээн чурт, маадырларывыс дээш чоргааралды оттурду. Шагаан-Арыг хоорайның төп эмнелгезинде ажылдап чоруур уруу Анна Красиновнаның оглу Ян Доржукай чаңгыс классчылары Байыр Бора-Тараа, Мира Хенен, Аясмаа Чапыйлаң-биле чараш танцы-самны көргүстүлер. Кырган-ачазының чырык адынга тураскааткан бо хемчегге уйнуктары идепкейлиг киржип, хөгжүмнүг байыр-биле каастааны дыка-ла көрүштүг чараш болду.

Маадырывыс Красин Чаш-оолович Доржукайның 100 харлаанынга, Улуг-Хем кожууннуң 100 чылынга база Улуг Тиилелгениң 78 чыл оюнга тураскааткан улуг хемчег эш-өөрүвүстүң деткимчези чокта эртпес турган.

/ Сай-Суу ТАРЫЙМАА, Улуг-Хем кожууннуң төп ном саңының методиктиг килдис эргелекчизи.
Чурукту интернет четкизинден алган.

"Шын" №33 2023 чылдың май 6