Тываның Чазак Даргазы Владислав Ховалыг “Өөредилге” национал төлевилелдиң иштинде школаларга капиталдыг септелге чорудар программаның республикада боттанып турарынче шыңгыы кичээнгейни салып, кылдынып турар ажылдарның шынарын боду чедип хынап турар. Улуг-Хем кожуунче ажылчын сургакчылаашкын үезинде Шагаан-Арыг хоорайда гимназияның капиталдыг септелгезиниң канчаар чоруп турарын хынап көрген.
Шагаан-Арыгның гимназиязы “Өөредилге хөгжүлдези” программаның иштинде кирип турар “Өөредилгениң школа системазында чаартылгалар” деп угланыышкыны-биле капиталдыг септелге чорудар 13 ниити билиг школаларының санынче кирип турар.
Гимназияга септелгени чорудары-биле хүлээнип алган организация “Планета” КХН. Ооң чиңгине директору В.В. Жамкочян-биле күрүне керээзин 29 сая 800 муң рубльга чарган. Амгы үеде септелге ажылында 22 кижи хаара туттунган. Оларның аразында гимназияның улуг класстарының сургуулдары база хостуг үезинде дузалажып турар.
Лицейниң иштинде дескилээр, будуур, шалазын чаартыр ажылдар уламчылап турар. Бо хүннерде ол ажылдарны доозар дээш, ажылчыннар кызып турар. Дөрт кижи ооң серизин чазып, эде кылып эгелээн.
Хүлээникчи организацияның удуртукчузунуң дыңнатканы-биле, гимназияже агаар киирер материалдарны долузу-биле сөөртүп эккеп алган, ол ышкаш 9 куб манза материал, 39 тонна элезин, 1,5 тонна цемент, 15 гипсокартон, шпатлёвка дээш өске-даа септелгеге чугула материалдарны четчелээн, хүнү-биле ажыглаарынга белен. Оон аңгыда, кабинеттерге салыр эжиктер болгаш шойдан кылган радиаторларны хоорзалары-биле чагыдып каан, кээрин манап турар. Электри четкизин чаарткаш, соңгалар салырын доозупкан. Ындыг-даа болза, ам-даа чедир кылыр ажылдар хөй. Ниитизи-биле лицейниң септелгезин 2023 чылдың июль 25-те доозарын планнап турар.
Чаа өөредилге чылында сургуулдар чаарткан оран-савага эң-не дээре байдалдарга чаа билиглерни шиңгээдип кириптер. Гимназия бүрүнү-биле чаагайжыды эде кылдынган боорундан аңгыда, чаа эт-сеп болгаш дериг-херекселдер-биле четчеленген болур.
1980 чылда туттунган гимназияны 2012 чылдан тура Альбина Дамбаа удуртуп эгелээн. Ында 369 уруг өөренип турар. Септелге үезинде сургуулдарның өөредилгези үзүктел чок уламчылап турар.
Сургуулдарны үш аңгы өөредилге албан черлеринге кичээлдээр кылдыр таарыштыр хуваап каан. Шагаан-Арыгның 1 дугаар школазынга 5, 6, 7 класстар, ниитизи-биле 150 сургуул 13:00 шактан эгелеп өөренип турар. Эге школаның 164 өөреникчизи хоорайның 2 дугаар школазында ийи ээлчегде кичээлдеп турар: бирги ээлчегде – бирги классчылар, ийиги ээлчег- де – 2-ден 4-кү класска чедир уруглар.
Оларның изиг чем-биле хандырылгазы септелге дээш черле үзүктелбээн. Ол школаның столоваязында өөреникчилерниң санынга дүүштүр гимназиядан немелде стол, сандайлар болгаш кухняга ажыглаар херекселдерни эккеп, четчелеп каан. Гимназияның улуг (9, 10, 11) класстарының 55 өөреникчизи Шагаан-Арыгның 2 дугаар школазының чанында өөредилге-консультация пунктузунуң 11 кабинединде 08:00 шактан тура кичээлдеп турар.
Гимназияның директору Альбина Викторовнаның дыңнатканы-биле, сургуулдарны өөренир черинге чедир график ёзугаар школа автобузу чедирип турар.
“Капиталдыг септелге – чүгле септелге ажылының дугайында анаа чугаа эвес, а бистиң ажы-төлүвүстүң амыдырал-чуртталгазының шынарын экижидери-дир. Чурттуң удуртулгазының шак мындыг эгелээшкининиң ачызында бис уруг бүрүзүнге, хоорайда азы суурда чурттап турарындан хамаарылга чокка, амгы үеге дүүшкен эптиг байдалдарны хандырып шыдаар аргалыг болуп турарывыс өөрүнчүг. Эрги оран-савада өөренип турар уругларның өөредилгезинде чаа хевирлерже шилчиириниң дугайында чугаалаары болдунмас” – деп, Чазак Даргазы демдеглээн.
Ол хүн Шагаан-Арыгга сургакчылап чорааш, Владислав Ховалыг ТШО-нуң киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбуга болгаш ооң башкызы Людмила Данжаловага база ужурашкан. Ооң мурнунда Чазак Даргазы-биле ужуражылга үезинде дугурушканы ёзугаар Каң-Демир Шагаан-Арыгның өрт өжүрер кезээнде ажылдап турар. Хостуг үезинде төрээн школазынга келгеш, өөреникчилер аразында патриотчу кижизидилге талазы-биле ажылды доктаамал чорудуп, эрес-дидим чоруктуң кичээлдерин эрттирип турарын ооң башкызы Чазак Даргазынга чугаалап берген. Ажылчы, кежээ, тура-соруктуг, бурунгаар чүткүлдүг турда, ону албан деткиири чугула дээрзин чугаалааш, келир үеде Россияның ОБЯ-ның дээди өөредилге черинче кирип алыксап чоруур Каң-Демирге дээди өөредилге черинче кирериниң шылгалдаларын дужаарынга белеткениринге дуза кадарын Владислав Ховалыг Өөредилге яамызынга дааскан.
/ Карина МОНГУШ.
Начын АҢГЫР-ООЛДУҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №36 2023 чылдың май 20