Профилактика шинчилгезин уругнуң быжыглаттынган поликлиниказында, уруглар садында азы школада халас эртип турар. Уругнуң профилактиктиг эмчи шинчилгези (ол дээрге чогум-на диспансеризация ол- дур) – уругнуң кадыкшылының болгаш сайзыралының комплекстиг шинчилели база янзы-бүрү аарыгларны эртежик илередип тодарадыры-дыр.
Бо чылын 2004, 2001, 1998, 1995, 1992, 1989, 1986, 1983 чылдарда төрүттүнген уруглар, а ол ышкаш 40 хардан өрү назылыг бүгү хамаатылар диспансеризацияны эртерлер.
Оон ойталап болур бе?
Ойталап болур. Диспансеризацияны долузу-биле эртеринден азы ооң кезик-чамдыызындан ойталап болур. Ойталаашкын дугайында шиитпирни хүлээп ап тура, силер бодуңарның мурнуңардан эвес, а чүве шиитпирлеп шыдавас урууңарның өмүнээзинден ойталап турарыңарны утпас ужурлуг силер.
Кымны-даа мурнай педиатр эмчи көөр
Диспансеризацияның үезинде педиатр эмчи уругнуң күш-дамыр болгаш угаан-медерел байдалын хынаар, кадыкшылдың бөлүүн болгаш күш-культура эрттирер бөлүүн тодарадыр ужурлуг. “Школа бетиниң” шак ындыг халас профилактиктиг шинчилгезин күрүне магадылаан. Ынчалзажок хереглээн специалисче дөгере хоорай поликлиникаларынга саат чок кирер арга чок. Харалаан, поликлиникаларның хөй нуруузунда кандыг-бир шынзылга алырының бетинде эртер эмчи шинчилгелери анаа-ла-бир карак чаар, ужур эдерер чүүл апарган. Ындыг-даа болза, ээ-харыысалгалыг ада-иелер уруунуң аарыының дугайында эртежик билип алган тудум, эргим болгаш чаптанчыг төлге болур-чогуур хемчеглерни дүрген ап болур дээрзин билип турарлар. Школа амыдыралының эгези чаш уругнуң организминге шыңгыы шылгалда болур! Эге класстарга кадыкшыл байдалының хоочулары илереп кээр, барза-барза, олар хоочураан аарыгларже шилчий бээр. Ынчангаш диспансер шинчилгезинге болгаш “шынзылга алыр” хемчеглерге харыысалгалыг болур болза эки. Уругдан кандыг-бир аарыг тодарадып кээринден корткан ажыы чок. Мындыг таварылгада харын-даа эмчилерге дузалажыр херек. Шинчилге ындыг аарыгны тодараткан таварылгада, эшкедеп-сүрээдээн херээ чок, а дораан-на илереттинген хоочуну эмнеп турар тускай мергежилдиглерге барганы дээре.
Тодараан им-демдектер чогум-на уругнуң аарыы-биле холбашкан туруп болбас боор. Чаш назында уругнуң организминде янзы-бүрү чылдагааннарның ужун өскерлиишкиннер туруп болур. Мындыг таварылгада специалист эмчиниң чугаалааны профилактика хемчеглерин сагыыры чугула. Ону шын сагыыр болза, чаш уругну школага кадык байдалдыг белеткеп болур. Кадыкшыл дээрге өөредилгеге-даа, улуг кижиниң амыдыралынга-даа чедиишкиннерниң эң чугула негелдези дээрзин утпаңар.
Эмчи шинчилгези канчаар эртип турарыл?
17 хар чедир назылыг уруг бүрүзү халас эмчи шинчилгезин эртер эргелиг. Профилактиктиг көрүлдени эртерде, педиатр эмчиге бижидип алыр.
Эмчиниң хүлээп алыышкынында ада-иелерден (уруглар 15 хардан улгады берген болза, оларның боттарындан) эки тураның чөпшээрелин алыр. Диспансеризацияны эртериниң талазы-биле бодунуң сүмелерин эмчи берип, дужаар анализтерни болгаш кирери чугула кызыы мергежилдиг эмчилерже бижиктерни бижип бээр.
Эргежок чугула апарган таварылгада участок эмчизи назы четпээнни немелде консультацияже азы шинчилелдерже чорудар.
Профилактика көрүлдезиниң түңнелдеринге үндезилеп, уругнуң кадыкшылының бөлүүн база күш-культура-биле холбажыр эмчи бөлүүн тодарадыр.
Шинчилелдериниң даңзызы
Эргежок чугула шинчилгелерниң болгаш көрүлделерниң даңзызын уругнуң хар-назынын барымдаалап хевирлээр болгаш Россияның Кадык камгалал яамызының чуруму-биле бадылаар.
Чыл санында бүгү уруглар профилактика шинчилелдерин эртип турарлар. Ханы диспансеризацияны уруглар 1, 3 харлыында, 6, 7, 10, 14, 15, 16 болгаш 17 харлыында эртер.
Тывага хамаарыштыр чамдык сан-чурагайлар
Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының парлалга секретары Чечена Булытованың дыңнадып турары-биле алырга, 2022 чылдың 9 айының дургузунда өскүс болгаш ада-иезиниң азыралы чок арткан 867 уругга диспансеризацияны эрттирген. Эрткен чылга бодаарга, ук көргүзүг 23,2 хуу хөй.
Оларның иштинде кадыкшылдың бирги бөлүүнүң уруглары – 87 (10 хуу), кадыкшылдың ийиги бөлүүнүң – 546 (63 хуу), үшкү бөлүүнүң – 97 (11,2 хуу), дөрткү бөлүүнүң – 1 (0,0 хуу), кадыкшылдың бешки бөлүүнүң – 136 (15,7 хуу) болган. Доктаамал албан черлеринге уруглар диспансеризацияның баштайгы чадазын эрттиргениниң түңнелдери-биле, ылап-ла, хоочулуг 32 уругну илередип, ооң 22-зин учетка тургускан.
136 уругну эргежок чугула эм-таң-биле хандырган
Диспансеризацияның түңнелдери-биле өскүстерниң болгаш азырал-хайгааралга барган уругларның 367-зи санатор-курорттуг эмнээшкинге хереглелдиг болган.
Уругларның аарыгларының иштинде чем хайылдырар органнарның аарыглары бирги черде турар (4997 таварылга азы 40 хуу). Ийиги черде нерв системазының аарыглары (3093 таварылга азы 25 хуу). Үшкү черде карактарның аарыы – 1056 таварылга азы 11,7 хуу. 664 кижини диспансерлиг хайгааралга алган.
Тыва Республиканың Чазааның 2014 чылдың апрель 9-та № 128 доктаалын күүседири-биле регионнуң Кадык камгалалының яамызы “Кадыкшылдың маршруду” деп көжүп чоруур эмчи бригадаларының ажылын организастап, республиканың кожууннарынче оларның үнүүшкүнүн чоруткан.
2022 чылдың 9 айының дургузунда республиканың уругларның кадыкшылга төвүнүң невролог, ортопед, уругларның бүүрек эмчизи, уругларның кезер эмчизи, отоларинголог, офтальмолог, уругларның гинеколог эмчизи, уругларның эндокринолог эмчизи составтыг эмчилер бригадазы дараазында кожууннарның 11 черинче үнүүшкүннү боттандырган: Кызыл кожуун (Баян-Кол, Терлиг-Хая сумулар, Оттук-Даш арбан), Улуг-Хем (Эйлиг-Хем, Иштии-Хем, Арыскан сумулар), Таңды (Владимировка, Кызыл-Арыг, Балгазын, Сой, Кочетов, Хадың-Аксы, Межегей, Бай-Хаак, Дүрген суурлар), Өвүр (Ак-Чыраа, Чаа-Суур, Дус-Даг, Солчур, Саглы сумулар, Хандагайты суур), Сүт-Хөл кожуун (Алдан-Маадыр, Ишкин, Бора-Тайга, Суг-Аксы, Ак-Даш, Кызыл-Тайга, Кара-Чыраа сумулар), Мөңгүн-Тайга кожуун (Мөген-Бүрен, Мугур-Аксы), Барыын-Хемчик (Ак-Довурак хоорай), Тожу (Ий, Адыр-Кежиг, Доора-Хем сумулар), Тере-Хөл, Чеди-Хөл, Тес-Хем кожууннар.
2022 чылдың 9 айының дургузунда кызыы мергежилдиң эмчилериниң чоруткан көрүлделериниң түңнелинде уруглардан болгаш элээдилерден аарыгның 1498 хоочузун илереткен.
А. ХЕРТЕК.