В. ПУТИН ШАНХАЙ ШУУЛГАНЫНДА
Кады ажылдажылганың Шанхай организациязы (ШОС) тургустунгандан бээр ооң төөгүзүнде эң улуг шуулганы (саммит) Кыдатта Тяньцзинь хоорайга болуп эрткен. Ооң ажылынга 20 ажыг күрүнелерниң баштыңнары болгаш төлээлери киришкен. Делегейде политиктиг болгаш шериг болуушкуннарга ШОС-туң кежигүннери күрүнелер боттарының ниити туружун бо саммитке улам тодаргайы-биле илереткеннер.
Кады ажылдажылганың Шанхай организациязы делегейде болуп турар болуушкуннарга дыка улуг салдарлыын бодунуң ажыл-чорудулгазы-биле бадыткаан деп саммитке чугаазынга Россияның Президентизи Владимир Путин демдеглээн. Бүгү делегейде болуушкуннарга башкарыкчы салдарлыг деңнелче ШОС үнер үе келген дугайында Кыдаттың удуртукчузу Си Цзиньпинниң чугаалаанынга Владимир Путин каттышкан.
Амгы үеде ШОС-туң кежигүннери күрүнелер: Индия, Иран, Казахстан, Кыдат, Киргизия, Россия, Таджикистан, Пакистан, Узбекистан болгаш Беларусь. Кады ажылдажылганың Шанхай организациязының шуулганынга 16 күрүнениң төлээлери хайгааракчы чергелиг киришкеннер. Лаос ШОС-туң кежигүнүнге Кыдатка шуулган үезинде кирген.
ЧҮГЛЕ ХУУДА ХЕРЕГЛЕЛИНГЕ АЖЫГЛААР
Россияның чурттакчылары огородтарынга азырап өстүрүп алган ногаазын, садтарга ажаап алган кат-чимизин рыноктарга садып, оон орулганы, эвээш-биче-даа бол, үндүрүп ап турар аргалыглар.
Амгы үеде ону кызыгаарлаар талазы-биле хемчеглерни күрүне хүлээп алган. № 217-ФЗ федералдыг хоойлуже киирген өскерилгелер ёзугаар огород болгаш сад тударынга чөпшээрээн чер участоктарын коммерциялыг сорулга-биле ажыглаарын хораан. Огород болгаш сад чер участоктарын коммерциялыг сорулга-биле ажыглааны дээрге-ле огород азы садка кижилерни хөлезилеп ажылдатканы, бүдүрүп алганы продуктуларны рынокка садып турары дээш оон-даа өске доктаамал ажыл-чорудулга болур. Огород болгаш сад чер участоктарын коммерциялыг сорулга-биле ажыглааны дээш, хамааты чер участогунуң кадастр өртээниң 0,5–1,0 хуу хире өртээнге торгаадып болур.
Бир эвес хамаатының огород болгаш сад чер участогунуң шөлү 5000 дөрбелчин метрден көвүдевес, аңаа ажылдаарынга өске кижилерни хөлезилевес, ногаа болгаш кат-чимисти чер участогунуң ээзи боду тарып өстүргенин бадыткаптар болза, ажаап өстүрген продукциязының бодунга хереглелден артыкшылдыын садып саарып болурун база № 217-ФЗ федералдыг хоойлуже киирген өскерилгелерде айтып каан.
АЖЫГЛАЛ ЧОК ЧЕР УЧАСТОКТАРЫ
Чурттакчылыг черлерде болгаш огород-сад эштежилгелеринде ажыглал чок чер участоктарының ээлериниң харыысалгазын Российжи хоойлужудулга шыңгыыраткан.
Чартык кезии бокталган, чашпан болгаш ыяштар 1 метрден бедидир дуй үнген, огород болгаш сад хереглелинге ажыглаттынмаан чер участоктарын, бажыңнар туттунган-даа болза, олар ажыглаттынмаан, соңгалары, эжиктери дээш өске-даа чүүлдери бузук чер участоктарын база Россия Федерациязының Чазааның 2025 чылдың май 31-де доктаалын ёзугаар ээлеринден күрүне хураап ап болур. Бир эвес чер участогун ээзи херек кырында ажыглаар деп бодаар болза, илереттинген чүүлдерни ол 1 чыл дургузунда чайладыр ужурлуг.
Россияның массалыг информация чепсектериниң ажык медээлеринден белеткээн.
ЫТТЫҢ ЭЭЗИН СУДТААР
Ыттарның ээлериниң боттарының ыттары дээш харыысалгазын хоойлү-дүрүм ёзугаар шыңгыырадыры Россияда күштелип турар. Кайы-бир кижиниң ыды хамаатыларже халдаан, харын-даа мырыңай ызырып каан таварылгаларда ыттың ээлери административтиг болгаш кеземче херектеринге онаажып турары көвүдээн. Ону хоойлу-дүрүм органнарының ажылында эки чүүл деп кижилер үнелеп турар.
Красноярск хоорайның чурттакчызы херээжен кижини алабай уксааның ыды ызырып каапканы дээш, ооң ээзин судтаар. Красноярск край талазы-биле истелге комитединиң дыңнатканы-биле алырга, ыттың ээзинге хамаарыштыр кеземче херээниң истелгези доозулган, буруудадыр шиитпирни хүлээп алыры-биле ол херекти регионнуң прокуратуразынче дамчыткан.
Кеземче херээниң чылдагааны мындыг. 2025 чылдың июнь 25-тиң хүнүнде Красноярск хоорайның Аныяк гвардейжилер кудумчузунга херээжен кижи кылаштап чорда, алабай уксааның, улуг мага-боттуг ыт херим иштинден үне халып келгеш, улуг назы-харлыг пенсионерни черже ужур таварааш, баштай будун, ооң соонда эктин ызырып каапкаш, херээжен кижиниң кадыынга аар кемдээшкинни чедирген.
Истелге органнарының шиитпири-биле алырга, ыттың ээзи ону баглавайн азы кажаалавайн, сула салып, ыттың өске кижилерге айыыл чок болурунуң негелделерин сагываан.
ӨӨРЕДИЛГЕ СИСТЕМАЗЫНГА ӨСКЕРЛИИШКИННЕР
2025 чылдың сентябрь 1-ден Россия Федерациязының Өөредилге яамызының № 705 дужаалы күштүг апарганын Россияның өөредилге сайыдының оралакчызы Ольга Колударова массалыг информация чепсектеринге дыңнаткан. Ол дужаал ёзугаар чурттуң өөредилге системазынга, школачыларның өөредилгезинге болгаш башкыларның ажылынга бо өөредилге чылындан улуг өскерлиишкиннер эгелээр.
Россияның Президентизи Владимир Путинниң даалгазы-биле чурттуң өөредилге адырынга чаңгыс аай өөредилге болгаш кижизидилге байдалын тургузар ажыл дооступ турар. Олар хамыктың мурнунда өөредилге программаларында чаңгыс аай стандарттарга хамаарылгалыг. Даштыкы салдарлардан хостуг өөредилге системазы тургустунган, шупту эртемнерге өөредири, кичээлдерни планнаары чаңгыс аайлаттынган.
Даштыкы салдарлардан угаан-медерелдиң хостуг болурунче чаңгыс аай стандарттарда улуг кичээнгейни салган. "Обществознание" эртемни өөредилге программазындан чоорту үндүрер, “Төөгү” эртеминге кичээлдерни көвүдедир. Орус дылды болгаш литератураны, төөгүнү, географияны, айыыл чок чоруктуң болгаш Ада-чурттуң камгалалының үндезиннери дээш элээн каш эртемнерни чаңгыс аай негелделерге дүүштүр өөредиринче шыңгыы кичээнгейни салыр.
Башкыны Россияда кол кижилерниң бирээзи деп Россия Федерациязының Өөредилге яамызының № 705 дужаалында хүлээп көрген, башкыга кам-хайыралыг хамаарылгалыг болурун демдеглээн. Башкының эрге-ажыктарын болгаш төлептиг чоруун камгалаар талазы-биле тускай комиссияны РФ-тиң Өөредилге яамызынга тургузар. Башкылардан янзы-бүрү документилер негээр чорукту эвээжедирин, ооң ажылынга кол чүүл өөредилге, уругларга ханы билиглерни бээри деп айыткан.
«Шын» №34 2025 чылдың сентябрь 4