Ыдыктаар ёзулалга херек 200 харлыг пөштү шилээн.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле база Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузунуң тургузукчуларының дилээ-биле ук фондунуң күүсекчи директору Аяс Лопсан, Тыва Республиканың Камбы-Ламазы Гелек Нацык-Доржу, Индияда Гьюдмед тантра хүрээден келген лама Геше Нхарамба Түптен Келсан, Гоманг хүрээзинден Геше Лопсанг Пунцок, Цеченлинг хүрээзиниң лама башкызы Чамбала олардан тургустунган ажылчы бөлүк Хавырга дааның эдээнде тургускан Будда бурганның тураскаалын ыдыктап “диргизер” езулалга херек ыяшты шилип тыпкан.

Үндезин Бүдда Шакьямуни Бурганныӊ 17 метр бедик тураскаалын Каа-Хем биле Бии-Хемниӊ белдиринде Хавырга дааныӊ эдээнге май айда тургускан. Хавырга дааныӊ кырында субурганны база кылып турарлар.
Сарыг шажынныӊ ёзу-чуруму-биле тураскаалды болгаш субурганны ыдыктап «диргизер» тускай ёзулалды эрттирери-биле, Тываныӊ Камбы-лама эргелели субурган тударынга чаладып келген Гьюдмед тантра хүрээзинден эртемден башкыларын болгаш Тибеттен келген Геше Лобсан Пунцок башкыны дилээн.

Бо ажыл белен эвес. Эӊ кол чүүлдерниӊ бирээзи – сарыг шажынныӊ ёзу-чуруму-биле «Амыдырал ыяжын» – Согшин ыяш шилиири болган. Тааржыр ыяш шилиири-биле Туранныӊ арга-арыг ажыл-агыйынга барып чорааннар.

- Ол ыяш эм шынарлыг болур ужурлуг. Шиви болгаш дыт аӊаа шоолуг таарышпас. Ынчангаш пөс дилеп турдувус. Чүге дизе пөш – чемиштиг үнүш. Дириг амытаннарны-даа, кижилерни-даа чемгерип турар. А ооӊ будуктарын, бүрүлерин болгаш чугун эмнээшкинге ажыглап турар. Унунуӊ диаметри 30 см ыяштыӊ назыны 150-200 хире харлыг болур – деп, Тываныӊ Камбы-ламазы Гелек Нацык-Доржу башкы тайылбырлаан.

Сарыг шажынныӊ негелдезинге дүгжүп турар 200 харлыг ийи ыяшты эзим иштинден тып алганнар.

- Бо черниӊ тайга ээзин, аӊ-меӊни болгаш өске-даа амылыг амытаннарны хомудатпазы-биле тускай ёзулал эрттирер. Ак чем дээжизин өргүп, айдыс-артыш кыпсып саӊ салып тургаш, чер ээлериниӊ чөпшээрелин дилеп, сагыш-сеткилин өөртүп турар бис – деп, Геше Түптен Келсан тайылбырлаан.

Лама башкылар ёзулал эрттирген соонда, пөштүӊ чоон чүкче көрүнген талазын демдеглеп алганнар. Пөштүӊ бир ай дургузунда кургаткан соонда, ооӊ чөвүрээзин чонуп, ус-шеверлер аштап хоюглаар. Ооӊ соонда ол ыяшка ыдыктыг тариналарны сиилбип чуруур.

Республикада коммерциялыг эвес организацияларныӊ ажыл-чорудулгазын Тываныӊ Чазаа деткивишаан, сырый харылзаалыг ажылдап турар. Ооң бир чижээ – Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыгныӊ апрель айда хууда хүлээп алыышкынынга республиканыӊ улуг хоочуну Валентина Владимировна Оскал-оолдуң Дөгээ дааныӊ эдээнге, улуг-биче чон аргыжар эптиг черге, Субурган тудар чер дугайында киирген дилээниң В. Ховалыгның деткимчези-биле дарый шиитпирлеттине бергени.

Амгы үеде «Ламрим» сарыг шажынныӊ коммерциялыг эвес организациязыныӊ удуртукчузу Хүндүлүг Геше Лобсанг Тхүптен Башкыныӊ чагыы ёзугаар Ыдыктыг субурганны кылып тудары-биле, Индияда Гьюдмед тантра хүрээзинден эртемден башкыларны чалаан.
Субурганныӊ иштинге «Канчыыр» биле «Тенчиир» болгаш 400 ажыг ыдыктыг ном-судурларны, Саксаларны - алдын чайырлыг - бурган овурларын, алдын-мөӊгүн эртине даштарны, тараа-быдаа, артыш-айдыс, эм оъттар болгаш Тываныӊ бойдус-байлааныӊ кежиин чалап шыгжаар. Бо ажылга кожуун-сумуларныӊ ак сеткилдиг чүдүкчү чону, ус-шеверлери киржип турар.

Хавырга даанда Улуг Бурганныӊ тураскаалын болгаш Субурганны ыдыктап, «диргизеринге» иштинге чурум ёзугаар чүүлдерниӊ шуптузун белеткеп, масштабтыг ажылды кылып чорудар. Аӊаа база республиканыӊ шупту кожуун-сумуларыныӊ чүдүкчүлери демнии-биле киржир ужурлуг.

Материалды долузу-биле «Шын» солуннуӊ дараазында үндүрүлгезинден номчуур.

Р. Демчик белеткээн.