Алдыы, ортаа, үстүү ораннарның тыптып келгени-биле кижи назынын деңнээрге, дүн-хүннүң чаңгыс катап солушканы хире үе-дир. Чырык черге кижиниң тыптып кээп, кыска-даа бол, амыдыралы дег аас-кежик чок боор. Бо кыска чуртталгазының иштинде кижи амытан ажы-төлүнге, чонунга эки чүвени кылып каар ужурлуг.
Чонуңга эки чүвени кылып каар дээш, эмин эрттир эшкедеп далашпа. Чонум боду-ла билир дээш, маспактаныпкаш, таалап олуруп база болбас.
Черниң байлаа бурган чаяалгалыг. Кижилерге херек чүүлдү черниң байлаандан алгаш, эмин эрттир улуг өртекке саарып болбас. Байыырының ындыг оруун Бурган башкы бузуттуг деп санап каан. Шынчы эвес чорук-биле байыыры дээрге, кижилер аразынга адаан-өжээн тарыыр, каракка көзүлбес кажар арга-биле ханын ижип, чилиин соруп чигени-дир.
Бодунуң кылып, бүдүрүп алган чүүлүн, чону-биле деңге үлежип чиири дег буян турбас. Чиижең сеткилден кажан-даа ойталап чор. Чонунга дуза кадары дег аас-кежик кажан-даа турбас.
Ажыл-ишти дем-биле кылыр, бодуңнуң думчууң бораланган херээң чок. Бүдүрүп, кылып алган кежикти чону-биле деңге үлежир. Баштың-на мен дээш чоннуң кежиин адыш ишти хирени, карыш дуртун-даа артыкка алба.
Өске кижилер-биле садыг-саймаа, сааржылга кылырда, чонга ажыктыг, херектиг чүүлдерни кылыр. Чонунга херек чок чүүл эккээр болзуңза, ол кедизи барып дөмей-ле хоозуралга чедирер.
Чүвем-не четчир дээш, алдын-мөңгүннү эмин эрттир эңдере-чаза каастанырындан ажы-төлүңнү оваарындырып чор. Ол — адааргалды тывылдырар. Салаа-сайгыдынга чораан алдын билзек черже барып дүшкеш тывылбаза, аңаа хомудава. Алдын аар, дашты кылагар-даа болза, чырык көрбес эдилел-дир. Алдын, мөңгүн дээш карак-кулак чок, мурнун көрбейн чүткүүр болзуңза, чуртталгаң тайлы берип болурун уттуп болбас.
Сарыг өртемчейде бүгү-ле чүве орун-долаалыг, халас, хилис чүве чок болдур эвеспе. Чаныңда эжиң частырыг кылыпса, ону эмин эрттир балдырлава. Частырыын чон мурнунга миннири дег эки чүве кажан-даа турбас.
Чонуңну аш-чутка, думаа-халаага таварыштырба. Аспас дизе, хая көрүн, часпас дизе, айтырып чор!
«Шын» №67 2023 чылдың сентябрь 9