"ДЕМНИГ, БУРУНГААР БАЗЫМНАР КЫЛЫРЫВЫС ЧУГУЛА"

Апрель 7-де Чазак Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дүжүлгезинден хостаар дугайында билдириишкининге чурттуң Президентизи адын салган. Мугур 14 чыл бурунгаар 2007 чылда бо-ла хүн апрель 7-де аныяк удуртукчу Чазакка башкарыкчы ажылын эгелей берген турган. Үнер хүнүн бодунуң шилип алганы-биле мугурланып турар хүн болган. "Күрүне ажылдакчылары болгаш федералдыг төп чугаалаваанда, өскерлиишкиннер дугайында чугаалаар эргевис чок, ынчалза-даа эң кол чүүл чуртувустуң Президентизи бисти деткип турар, хүндүткелдиг чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Күжүгетович база Тыва-биле катай. Бис бо айтырыгны шагда-ла сайгарып келген бис, силер база мени шын билип алырыңарга бүзүрээр мен, 1 дугаар базымнарымдан эгелээш, бо нарын удуртулга ажылынче ажыы-биле чугаалаарга, бүрүнү-биле бажымны супкан турган мен, чоок кижилеримниң каң кадыы кандыгыл деп чүүлдү ам бодап билип тур мен.
Төре баштаар деп ажылче кым-даа демисежип, баррикадалар тудуп тургаш кээп шыдавас, ол дээрге улуг үүле деп бодаар-дыр мен, салым деп-даа болур. Карма деп-даа сөс бар. Мен бүгү бар күжүм-биле ажылдадым, чаа үе болгаш интернет келгени кижи бүрүзүнге билдингир, оон иштинде чүнү-даа төөредип бижиптерин, кандыг-даа нүгүлдү салыптарын база билир бис. Чазак-чагырга ажылы дээрге чаңгыс хүннүң ажылы эвес, бедик эрге-дужаал дыка нарын, ынчалза-даа мен кымдан-даа чүден-даа кортпаан мен. Эрге-чагырга дээрге түр када чүве-дир. Мээң аныяк удуртукчуларым сактып чоруур боор деп идегээр мен. Эрге-чагыргага мөңге назынымда турар мен деп халбактанмаңар деп, оларга катап-катап чугаалап турган мен.
14 чыл дээрге хөй бе азы эвээш бе? Салчак Калбак­хөрекович Тока 44 чыл дургузунда Тываны баштаан. Григорий Чоодуевич Ширшин 18 чыл, Шериг-оол Дизижикович Ооржак 17 чыл, мен 14 чыл ажылдадым. Демократия-биле алыр болза, хөй ышкаш, а мен ажылымның бир дугаар 4 чылын Чазак-биле ийи палаталыг Хуралдың 164 депутаттары-биле аразында демиселди чавырылдырып, эптежиринче чардым. Эмин эрттир политиктиг берге чылдар турган, бюджет ындыг хөй депутаттарның алыр акшазын угбайн турган, чүнү-даа кылыр дээрге удурланып, саттынып турганы чажыт эвес. Россияда чүгле Тыва май айда бюджет хүлээп ап турган регион турган бис. Бисти көргеш, федералдыг хоойлуже немелде эдилгелер киирген турган, кризис тургуспазы-биле бюджет хүлээвейн туруп бээр болза, Күрүне Баштыңчызы парламентини тарадыптар эргелиг деп өскерилге федералдыг хоойлуже киир бижиттинген. Ол үелерни чугаалаар болза төнмес.
Бөгүн сөгленип олурар кижилер ол үеде саттынып, ашка негеп турганын утпас-тыр мен, ону-даа чугаалааш канчаар, ам демниг бурунгаар базымнар кылырывыс чугула. Бот-бодун дажыжары "силер ындыг турган силер, бис мындыг бис" – деп чугаалар турбас ужурулуг. Политикада чаңгыс кижи чүнү-даа кылып шыдавас, чаңгыс кижи үндүр кыстырар. Эрге-чагырга мактанзын дээш эвес, а салып алган сорулганы түңнелге чедирери – чоннуң деткимчези-биле бис чедип алган ажылывыс хөй. Бистиң күжээниишкинивис улустуң сагыжынга эки кылдыр артып каар деп идегээр-дир мен. Даргаларга сүмем: Интернетке идепкейлиг болуңар – кылган ажылыңарны чажыт чокка чугаалап, чонга таныштырып туруңар.
Кадык камгалал талазы-биле кылыр ужурлуг ажыл­дарывыс ам-даа бар, 300 кижи хүлээр поликлиниканы 3 ай дургузунда тудары болгаш ФАП-тар тудуун уламчылаа­ры. 70 ажыг ФАП-тарны солуп, 24 чаа фельдшер пунк­туларын ажыткан бис. 174 школаларывыстың 33-ү дыка эргижирээн, дайын мурнунда-ла туттунган оран-саваны солуурун кызыдар ужурлуг бис. 7 чаа школа туттурган бис, ол бурунгаар улуг базым-даа болза, ам-даа хөй-хөй школалар солуттунар ажылды Чазак уламчылаар ужурлуг. Бисте кадеттер училищезинден ангыда, кадеттер корпузунда өскүс уругларывыс база бар, оларны деткиир ажылды салбас болза эки.
Түр када ажылды күүседир улуг даргага чогуур деңнелге ажылдаарын күзедим, депутаттар-биле чазак-чагырга демниг ажылдаарын күзедим" – деп, чаңгыс команда кылдыр ажылдап чорааны депутаттар, сайыттар-биле байырлажыышкын хуралга Шолбан Валерьевич чагыг сөзүн чугаалаан.
Саяна МОНГУШ белеткээн.