Февраль 10-да «Тыва Республиканың өөредилге хөгжүлдезиниң угланыышкыны: келир үеже өскерлиишкин» деп шуулган онлайн хевирге болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг, ТР-ниң өөредилге сайыды Алексей Храмцов болгаш өске-даа өөредилге адырының ажылдакчылары, башкылар, эксперттер, кижизидикчилер болгаш кожуун даргалары киришкен.
«Специалистер, школалар, уруглар садтары чедишпес дээн ышкаш чидиг айтырыгларны канчаар шиитпирлээриниң дугайында чугаалажып-ла турар бис. Ийе, ол чидиг айтырыг херек кырында бар. Оларны болур чогууру-биле шиитпирлеп эгелээн. Өөредилге адырынче республиканың бюджединиң 35 хуузу кирип турар. Бо чылын республикага 4 уруглар садын, Кызыл хоорайга 1 школаны тудуп дооскаш, ажыглалче кииргеш, ийи школаны тудуп эгелээр бис. Кайы кожууннуң кайы суурунуң школазын азы кайы хоорайга каш дугаар школаны дээн ышкаш тодарадып алгаш ажылдаары кончуг чугула. Ынчангаш бөгүнгү шуулганга ол айтырыгларны шиитпирлеп турарывыс бо.
Өөредилге черлеринге эки-даа, багай-даа байдалдар тургустунуп турза, эң-не кол чүүл – өөредилгениң шынарынче кичээнгейни салыры чугула. Мындыг улуг шуулганның соонда, өөредилгениң шынарын экижидер дугайында чаа, дидим шиитпирлиг базымнар эгелээр дээрзи магат чок» – деп, Владислав Ховалыг социал четкиде бодунуң блогунда бижээн.
– Февраль айда шак мындыг шуулган республикада бир дугаар болуп турар. Чыл эгезинде башкылар шуулганы эрттирип турарывыс – чаа чүүл-дүр. Август айга чедир ам-даа үе хөй. Ынчан февральда тургузуп алганывыс программа-биле ажылывыс шуудай берген турар ужурлуг. Регионга өөредилге адырын болур чогууру-биле сайзырадыры – шуулганның сорулгазы бо – деп, Алексей Храмцов демдеглээн.
Өөредилге адырын сайзырадыры-биле дыка хөй күштү, хөй акша-хөреңгини ынаар үндүрүп турар. Шуулганга өөредилге адырының келир үеде хөгжүлдезиниң дугайында чугаалажып, планнарны салган. Хөгжүлдеге шаптыктап турар айтырыгларны тодарадып, шиитпирлеп эгелээш, бурунгаар базымнарны кылып эгелээнивис ол.
Уругларның чедиишкиннериниң дөзүнде уруглар садтары кол черни ээлеп турар. Бо хүннерде уруглар сады барып турар чаштарның 30 хуузу бодунуң назы-харынга дүүшпес уруглар-биле чаңгыс бөлүкте турар. Ол дээрге уруглар садтарының болгаш тускай специалистерниң чедишпезиниң демдээ-дир. Ынчангаш уруглар садтарын көвүдедир тудары планда көрдүнген.
Республикада ниитизи-биле 16 ортумак өөредилге чери бар. Олар амдыызында регионнуң сайзыралынга ындыг-ла кончуг деткимче бербейн турар. Ынчангаш ТР-ниң Өөредилге яамызы 2025 чылга чедир боттаныр ужурлуг тускай программаны ажылдап кылган. Чаа үениң негелделеринге дүгжүр биче бүдүрүлгелерни ажыдып, 56 сая рубль акшаны ол угланыышкынга аңгылаары көрдүнген. Бо чылын политехниктиг техникумга болгаш тудуг, транспорт техникумнарынга ниитизи-биле 11 мастерскаяны ажыдар.
Шуулганның киржикчилериниң үзел-бодалдары:
Кызыл хоорайда республиканың «Сайзырал» төвүнүң психолог башкызы Анна Сванес:
– Уруглар садтарының эргелекчилери-биле ужуражып чугаалажыры өөрүнчүг болду. Кижизидилге, өөредилге айтырыгларынга олар, шынап-ла, сеткилинден бердинген улус деп чүве оларның чаштарның келир үеде мергежили дээш сагыш човаашкынындан илдең-дир.
Чөөн-Хемчик кожууннуң өөредилге эргелелиниң даргазы Сылдыс Монгуш:
– Өөредилге айтырыы кезээде кол черде. Регионнуң удуртукчузунуң өөредилгеге хамаарышкан айтырыгларны шиитпирлээринге киржип турары кончуг өөрүнчүг-дүр. Бир дугаар болган өөредилге шуулганынга ук адырда чедер-четпестерни ажыт-чажыт чокка чугаалажып, кандыг аргалар-биле оларны шиитпирлээриниң дугайында чугаалаштывыс. Бистиң кожуун күрүнениң түңнел аттестациязын эки эртип турар, ынчалза-даа специалистер чедишпези, материал-техниктиг баазаның чегейи дээн ышкаш шиитпирлээр ужурлуг айтырыгларывыс хөй. Чаа эгелээшкиннерни деткип, аңаа өөрүп тур бис. Салган сорулгаларывыска чедиишкиннерни күзедим!
Мөңгүн-Тайга кожууннуң өөредилге эргелелиниң даргазы Айгуля Иргит:
– Бистиң кожуунга хамаарыштыр алырга, өөредилгениң шынарын тодараткан хыналдаларның түңнели-биле бешки классчылардан өрү ортумак класстарның билиинче кичээнгейни экидир мөөңнээр болзувусса эки. Чедер-четпестерни эдер дээш, ажылдаар бис. Бистиң кожууннуң доозукчу класстарының билииниң шынары чылдан чылче эки талазынче өскерлип турары өөрүнчүг-дүр. Чаа салдынган сорулгаларны күүседип, бедиктерже чүткүлдүг ажылдаар бис.