"Эрткен дыштаныр хүннерде Тожу кожууннуң чурттакчыларынга шагдан тура-ла чугула херектиг чаа көвүрүг тудуунуң эгелээшкининче чорааш, Тоора-Хемде хемниң унун арыглаар дугайында айтырыгның чаңгыс аайлашкак эвес байдалынче кичээнгейни угландырдым.
Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы ол төлевилелди чурттакчы чоннуң дилээн езугаар, часкы үер үезинде бажыңнарны суг албазы-биле, белеткеп кылган. Ынчалза-даа бо хүннерде билдинип келгени болза, маңаа хамаарыштыр чөпшээрешпейн турар кижилер бар болуп турар. Чамдык чурттакчыларның чугаазы-биле, «Биске хем унун арыглаан ажыы чок, ол хемниң экологиязын үреп кааптар, Тоора-Хемге кандыг-даа үерлээшкин болбаан» – деп турарлар. Шын кымның талазындал? Тожунуң суурларын суг хөме алы бээрге камгалал ажылдарынга бодум киржип турганымны эки сактыр-дыр мен. Сугга алыскан чурттакчылыг черлерже вертолет –биле аъш-чемни дажып, кижилерни чайладыр көжүрүп турган бис. Ол таварылга соонда хемниң унун аштап, доштар тырылган черлер турбазын, хемниң суу кудумчуларже акпазын дээш ындыг шиитпирни хүлээп алган. Хемниң унун арыглап-аштаары херек бе деп баштай чурттакчы чон боттарының аразында сүмелешкеш, чаңгыс аай шиитпирни үндүрүп, түңнел кылырының дугайында дугурушкан турган бис. Бир эвес мындыг хемчегниң херээ чок деп санаар болза, үерлээшкин болур болза, боттарывыстың өнчү-хөреңгивис дээш харыысалганы чүктээр бис деп демнии-биле (коллективтиг) билдириишкинни бижиир болза, бистер чаңгыс чер-чурттугларывыстың шиитпиринге чагыртыр апаар бис. Республикавыста оон-даа өске шиитпирлээр айтырыглар хөй, Тожуда хемниң унун арыглап-аштаарынче көрдүнүп каан 15 млн. рубльди өске кожууннарже угландырып болур бис" деп, Чазак Даргазы Ш. Кара-оол бодунуң арынында бижээн.
Дорт харылзаа
Март 27-де, дорт эфирге, 16 шакта, "Шын" солуннуң социал четкилеринге «Тоора-Хем чүге элезин-биле балардан аштаттынып турарыл?» – деп айтырыгга эколог, биология эртемнеринин кандидады, амгы үеде Германияда докторант Чайзу Кыргыс харыылап бээр.
Айтырыгларны салып, чорудуп болур силер. Чүгле бо хемге хамаарыштыр эвес, долгандыр хүрээлелдиң дугайында дээш оон-даа өске.
Редакция.#Шын