Декабрь 8-те Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың хөй-ниити организацияларының удуртукчулары-биле ужурашкан. Аңаа амгы үеде социал угланыышкынныг кылган ажылы көскү, янзы-бүрү грантыларның тиилекчилери, идепкейжи 43 коммерцияга хамаарышпас организацияларының төлээлери киришкен.
Херек кырында республикада бүрүткеттинген хөй-ниити организацияларының саны 518. Оларның эвээш кезииниң хуралга киришкениниң чылдагааны билдингир, ниити чуртта чоруп турар коронавирус халдавырлыг аарыгга удур көрдүнген негелделер ёзугаар болган.
Дээди Хуралдың депутаттарынга Чазак Даргазының Айыткал белеткээр мурнуу чарыында хөй-ниитиниң үзел-бодалдарын база катап дыңнап, өөренип көөрү-биле болган ужуражылгага айтырыглар болгаш саналдар хөй болган. Бир дугаарында Тываның Журналистер эвилелиниң даргазы Эльвира Лифанова амгы үеде коммерцияга хамаарышпас хөй-ниити организацияларынга регионалдыг ниити сайт тургузуп алыры чугула дээрзин чугаалааш, ол талазы-биле дуза кадарын харыысалгалыг яамыдан дилээн. Чүге дээрге хөй-ниити организацияларының кылып турар ажылдарының дугайында медээлер чонче үндүр чырыттынмайн турар болгаш чондан харыы медээлерни алыр аргазы чок болуп турарын дыңнаткан. Ол ышкаш хөй-ниити организацияларының социал угланыышкынныг янзы-бүрү хемчеглерни чаа Аныяктар ордузунга төлевир чок эрттиреринге дуза кадарын дилээн.
Улусчу фронтунуң Тывада регионалдыг күүсекчи комитединиң даргазы Саима Далчин чоокта болуп эрткен регионалдыг конференциязынга чугула социал угланыышкынныг 17 санал-оналды чугаалажып көргенин дыңнаткан. Ол дээрге демография, кадык камгалал, өөредилге, экология, культура, биче бизнестиң сайзыралы дээш өске-даа адырларга хамаарышкан айтырыглар болуп турар. Улусчу фронтунуң даргазы бо удаада кадык камгалал адырынга доктаап, ТР-ниң медицина ажылдакчыларының эрге-байдалын бедидери болгаш социал байдалын экижидеринче угланган регионалдыг төлевилелден ажылдап кылырын саналдаан. Чижек кылдыр 2019 чылда “Эмчиниң бажыңы” деп чурттаар оран-сава кооперативи тургустунган-даа болза, мынчага чедир ажыл чогувайн турарын дыңнаткаш, 45 аал чурттаар бажың тудуун эгелээринге чер айтырыын шиитпирлежип бээрин дилээн. Бир эвес эмчилерниң социал байдалынче улуг кичээнгей салбас болза, чурттан көжүп чоруп турар специалистерниң саны эвээжевес, ол чокта-ла чаңгыс чыл дургузунда 93 эмчи Тывадан чоруй барган дээрзин Саима Далчин дүвүрел-биле дыңнаткан.
Болган хуралга археологтуг тураскаалдарны камгалаары, чедиишкинниг бизнес чорударынга кадрларны белеткээри, кызыгаарлыг арга-шинектиг кижилерни хоорай иштинге үдээр ажылды чорудар тускай албан черин сайзырадыры дээш өске-даа санал-оналдарны хуралдың киржикчилери киирген.
Хуралга эптиг болган чүүл, айтырыг болгаш кирген санал бүрүзүнге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ол-ла дораан “кассадан ыравайн чыда” дорт харыыны берип, хамаарылгалыг удуртукчуларга, сайыттарга чүнү кылырын дагзып турган. “Ооң соонда өөренип көөр бис” дээн чижектиг чамдык даргаларның чугаалай кааптар эң-не нептереңгей харыызы бо удаада дыңналбаанын хуралдың киржикчилери онзагайлап демдеглээн.
Кандыг-даа деңнелде кылган ажылдың кол утказы чоннуң амыдырал-чуртталгазының шынарын бедидери болганда, хөй-ниити организацияларының бүгү эгелээшкиннери республиканың сайзыралынга улуг ужур-уткалыг, хамааты ниитилелдиң киржилгезиниң ролю чылдан чылче бедип турар дээрзин бадыткап турар.
“Тыва Чазактың адрезинге аңгы-аңгы санал-оналдарны, күзээшкиннерни болгаш деткимчени дыңнадывыс. Төрээн республиказының ёзулуг патриоттары, ооң хөгжүлдези дээш дүвүреп чоруур хөй-ниитижилер-биле ужуражыры меңээ өөрүнчүг болду. Олар дузалаарындан аңгыда, ажылдың угланыышкынын айытпышаан, мөөңнештирип турар. Хөй-ниити организациялары моон-даа соңгаар бистиң хөөнүвүс тудар дээрзин билдим, ол дыка эки-дир” — деп, Владислав Ховалыг чугаалаан.
Карина МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.