«Шынның” аалчызы, арга-дуржулгалыг эмчи
Зинаида Салчаковна Серен-Чимит
Кадык болурунуң база бир аргазын болгаш медицинаның хевирин гомеопат эмчи Зинаида Серен-Чимит-биле чугаалашкаш, номчукчуларга сонуургаттывыс.
– “Шын” солуннуң номчукчуларынга баштай-ла бодуңарны таныштырып көрүңерем, Зинаида Салчаковна.
– Красноярскиге эмчи институдун дооскаш, уруглар эмчизи кылдыр 26 чыл ажылдаан мен. Улгады бергеш гомеопатия дугайын дыңнап, билип, сонуургап эгелээн мен. Грецияда классиктиг гомеопатияның академиязын доозуп алган мен. Ол эртемимниң аайы-биле классиктиг гомеопатияның доктору деп дипломну алдым. Кызылдың медицина колледжиниң ужунда улусчу эмнээшкин төвүнде кабинедимде янзы-бүрү аарып турар улуг-бичии чонну эр-херээжен деп ылгавайн, шуптузун хүлээп ап, эмнеп турар мен.
– Гомеопатия деп чүл?
– Гомеопатия дээрге Европага тывылган медицинаның бир адыры, эмнээшкинниң бир аргазы болуп турар. Ону немец эмчи Самуэль Ганиман үндезилеп каан. Очулдурарга «гомео» - «дөмей», «патос» - аарыг дээн. Аарыгны дөмей чүүл-биле эмнээр деп ханы утка бар. Ону чүгле чижектерге көргүзүп тайылбырлаар болза чедимчелиг болур. Гомеопатияның «Дөмей чүүлдү дөмей чүүл-биле эмнээр» деп чүүлдү шаг шаанда-ла бурунгу грек эмчи медицинаның адазы Гиппократ билип, ону тайылбырлап, мынчаар чугаалап, сүмелеп чораан: «Аарыг дээрге бурганның чоргусканы човулаң эвес, а бойдустуң байдалдарындан тывылган өскерлиишкиннер. Оларны мага-боттуң иштики күжү-биле тиилеп болур. Аарыгның демдектерин тывылдырар бойдустуң бүдүмелдери-биле шак-ла ындыг аарыгларны чайладып эмнээр».
Ол дээрге гомеопатияның эмнериниң дугайында тайылбырлап турары ол. Чижээлээрге, бир-ле бүдүмел көвей тургаш кижини хораннап, кижиниң организмин үреп эгелээр. Ол хоран бүдүмел-биле кижи хоранналып, аарып эгелээрге, аарыгның кандыг демдектери тыптып кээр болдур, оларны шуптузун гомеопат эмнерде шуптузун бижип каан. Оон ол аарыг пациентилер кээрге, консультация үезинде канчаар аарып турарын, кандыг демдектер барын: эъди-кежинде, мага-бодунда, сагыш-сеткилинде-даа, угаан-медерелинде-даа өскерлиишкиннерни шуптузун чыып бижип алыр. 10 демдек тып алган болзувусса, оода 5 азы 7 хирези кайы эмге тааржырын тып алгаш, эмнээр.
Чылан хоранын шинчилеп тургаш, мурнуу Бразилияда «сурукуку» деп чыланның хораны-биле гомеопат эртемден шинчилел кылып турган. «Сурукукуну» ол эккелдирип алган. Чурттакчылар чыланны эккеп бергеш, боттары дезе берген. Ол чыланның хоразы агаарга тарай бээр болза, бүдүн суурну чок кылып болур. Чыланның хоранын эмчи тыныпкаш, хораннап эгелээрге дузалакчы эмчилери канчап турарын бижип эгелээн. Эмчи кижи болгаш, дыка чедимчелиг чугаалап бээр. Сөөлүнде өлүрүнүң кыры кээрге, дузалакчылары эмчилер чылан хоранындан эмни белеткеп алган болур. Ооң ачызында экирип келир. Шупту шинчилелдерни ынчаар кылып турар. Эгезинде-ле «эвээш хоран эмнээр, көвей хоран өлүрер» деп принципти өөренип билип алган турган.
Бурунгу чоннарның, улуг-биче күрүнелерниң башкарыкчылары амы-тынынга халдаашкындан камгаланып, ол үеде янзы-бүрү чыланнарның хораннарын азы хоран мөөгүлерниң хоранын эзилдирип, сугга эвээжедип алгаш, бичиилеп ижип, шыгжап ап турган. Чок кылыр дээш хоранны бериптерге, дораан билип каапкаш, ол-ла хорандан кылып каан эм-биле эттинип үнүп келир.
– Силерге кандыг улус эмнедип кээп турар ирги?
– Меңээ эмнедири-биле бичии уруглардан эгелээш улуг улуска чедир кээп турар. Чаа төрүттүнүп келген чаш өпеяаларны-даа шинчидип кээр. Бо чоокта чаа 2 айлыг чаш уруг эккелди. Авазы эмзирип каарга-ла огуп-ла турар болган. Бо гомеопат эмнээшкинде "эдуза" деп эм бар. Дыка эки эмнээр. Оон ыңай бичии уругларның янзы-бүрү шивишкилээри, эъди-кежинде быжылгактарны, аас ишти оюлганнаанын, дымаалай бээр, ОРЗ, ОРВИ, грипп, бронхит, пневмония дээн ышкаш аарыглар.
2 ай ажып турар коклюштуг чаш уруг эккелген. Ол ай ажыг хире эмнелгеге чыткан. Чүгээртей бээрге үндүрүптерге, катап база аарыы эглип келген. Коклюжу бергедеди бээрге авазы уруун тудуп алгаш уруглар эмнелгезинче халып бар чыдырда, уруу көгерип эгелээрге, бистиң “Улусчу эмнээшкин төвүнче” кире халып келген. Дыңнаарымга: “Эмчи бар бе, эмчи бар бе?” – деп, улус шимээргеп турар. Үне халааш көрүптеримге, ийи кижи чаш уруг тудуп алган девидеп турар. Бээр келиңер дээш, киирип алгаш чазыптарымга, көгерип эгелээн, чөдүргеш тынмайн барды деп турар. Дыка дүрген аксын ажыдып көөрүмге чүү-даа чок. Тартарикум деп эмни хоюдуп алгаш, аксынче кудуп-ла эгелээн мен. Кайнаар-даа баар арга чок, поликлиника халып бар чыдырда дөмей-ле 5-10 минута эртип каар. Ижиртип олурумда, чөдүрүп-чөдүрүп шөйдүнчек чүүл кузупкан. Боостаазы бичии-ле хозай берген. Чүгээртей бээрге база-ла ол эмни бербишаан, бир шак хире кабинетке хайгаарап олурдум. “Тартарикумну бо хүн кежээ, даарта база ижиртир силер. Электен суурже чанмас силер” – дээш чоргузупкан мен. Эртенинде угбазы келгеш: “Бо дүне уруувус дыка ооҗум хонду, чүгээртей берди. Аакталбайн-даа удуп хонду” –деп турар. “Ам база хүнзепкеш көөр силер” – дээн мен. Кежээ база телефон дамчыштыр айтырарымга: “Анаа-дыр” – дээн.
Гомеопатия кандыг-даа дүрген дузаны чедирер. Бо эмнерни ижерге үр болбас, үезинде дораан дузалаптар эмнер хөй. Оон ыңай бичии уругларның ангина, отит, гайморит, коньюктивит, цистит дээш шупту-ла ханылай берген аарыгларны эмнээр. Хенертен аарый бээр, кустура бээр, өде бээр, хоочурап, эттинмейн турар аарыгларны база эмнээр. Чижээ хөрек астмазы, мантузу ыжык, туберкулез, дүне када уйгузунуң кадында сидиктеп аар уругларны, келдирлээр, коргар уругларны база эмнээр.
Коргары дээрге база эмоциалыг деңнелде аарыг-дыр. Кижи 3 деңнелдиг болур: мага-боттуг, сагыш-сеткилдиг, угаан-медерелдиг. Кайызынга-даа кижи аарып болур. Коргуушкун дээрге элээн көскү демдек болуп турар. Кижи бүрүзү черле караңгыда-даа черле коргар-ла ыйнаан. Ынчалза-даа чырыкты өжүрүптер болза, уруг удувас, дыка дүрген тура халып келгеш, чырыкты чырыды базыптар. Ол дээрге караңгыдан коргуушкун деп чүүл-дүр.
Оон ыңай чааскаан артып шыдавас, муңгаш чер кирип шыдавас уруглар турар. Ынаар киириптер болза далып кал чазып коргуп алгырар. Албадап ынаар киир сөөрткен херээ чок. Чүге дээрге ол сагыш-сеткилдиң аарыы болур. Школачы назы чеде берген болза, өөредилгези кошкак бооп болур. Төрүттүнүп тургаш бажынга кемдээшкин алганда, бажының мээзи сугланганда угаан-медерел талазы-биле сайзыралы кошкак, чүве сактып алыры багай, чугаазы орта үнмейн баар, кылаштаары орай болур. Өөредилге программазын угбас, бажы аарыыр, дескинер. Ол талазы-биле база гомеопатия дыка эки эмнээр. "Гальгареп фосфолика" деп эм бар. Чоокта чаа бир төрүттүнүп турда бажы кемдей берген 8 харлыг оол келген. 8-9 чыл эрткен-даа болза ооң салдары ам-даа бар. Олар ам 2 ай хире эмнедип турар. Экижип турар. Айтырыг салырга безин харыылавас турган. Ам школага чүү болган шуптузун хөөреп-ле эгелээр, арта хөглүг апарган. Ооң мурнунда хорадаачал турган. Сеткили частып турар. Бир чыл хире болгаш, ёзулуг түңнелди үндүрер апаар.
Терапевт, невролог, лор, дерматовенеролог эмчилерниң учедунда турар, кандыг-даа улус меңээ келгеш арга-сүме ап болур. Баш удур бижип алгаш шуптузун хүлээп ап турар мен. Бир дугаар кирерге 1 шак, катап кирерге чартык шак хире болур. Хүнде 6-7 кижи четтиге бээр. Янзы-бүрү кемдээшкиннер, хан базыышкыны улгадырын, сөөк-даяк аарыгларын, булчуй берген, сиири үзүлген, хан кучук турупканда, иштики аарыглар, гастрит, оюлганнар, ижин-баар аарыглары дээш хөй-ле аарыгларны дыка эки эмнеп турар. Колдуу далай, хөл дустарындан кылган эмнер бар. Хөй-ле аарыглар организмге минералдар, ылаңгыя калий четпеске тыптып турар. Бистиң эмнеривис далай ракушкаларындан, моллюскалардан – бойдустуң дириг бүдүштеринден кылган. Ынчаарга, чонумга мону чагып каайн, кижи кадык-ла чорза, артканы ажырбас... Кадык-шыырак болгаш бодуңарны камнап чоруңар!
Чыжыргана Саая чугаалашкан.