Чоокта чаа Казань хоорайның дугаары 175 гимназиязының өөреникчилерин 19 харлыг Ильназ Галявиев боолаан соонда, школаларның айыыл чогун хандырарының хемчеглерин ап чорударының хөлзээзини Россияның күрүне эрге-чагыргазының чадаларының эң бедиинден эгелээш адаанга чедир хайнып үнген.
Россияның Президентизи Владимир Путин өөредилге черлериниң айыыл чогун хандырары-биле, чаңгыс аай тодаргай хемчеглерни ажылдап кылырын болгаш боттандырарын ол ажылга хамаарылгалыг албан черлеринге дааскан. “Өөредилге черлериниң айыыл чогун хандырары ышкаш шупту регионнарга кончуг чугула ажылда айтырыглар ам-даа бары таарымча чок херек-тир” – деп, Владимир Путин чугаалаан.
Өөредилге черлериниң айыыл чогунче болгаш камгалалынче күрүне кичээнгейни угландырып келген. Казань хоорайның дугаары 175 гимназиязынга болган өлүм-чидимниг болуушкун ол кичээнгейниң четпес талаларын сойгалаан. Чижээлээрге, “РФ-тиң Өөредилге яамызының объектилериниң терроризмге удур камгалалының негелделерин бадылаарының дугайында” доктаалды Россия Федерациязының Чазаа 2019 чылдың август 2-де хүлээп алган. Айыылдыы дээди чергелиг, 100 болгаш оон хөй кижилер кемдеп болур албан черлери боттарының девискээринге айыыл чок чорукту хууда камгалал организацияларының азы Росгвардияның кезектериниң күжү-биле камгалаар хүлээлгелиг деп бо документиде бижээнинден өөредилге черлеринге айыыл чок чорукту күрүне долузу-биле хандырарын магадылавайн турарын айыыл чок чорук талазы-биле специалистер демдеглээннер. Өөредилге черлеринге айыыл чок чорукту акшаландырарының айырыглары бо документиде база тодаргай эвес дээрзин олар айытканнар. Кандыг-даа улуг болгаш чугула ажыл-херектерни планнап болур, ынчалза-даа олар акшаландырыышкын чедишпезинден боттанмайн баары билдингир. Өөредилге черлериниң айыыл чогун хандырарынга акша чедишпезинден Россия Федерациязының школаларынга ада-иелер акша чыыр чорук тыптып келген.
Террорисчи халдаашкыннардан школачыларны чаа аргалар-биле камгалаар, бо талазы-биле тускай документини ажылдап кылыры удавас доостур болгаш ону хүлээп алыр дугайында РФ-тиң Чазааның Даргазы Михаил Мишустинниң дыңнадыы массалыг информация чепсектеринде тарай берген. “Бичии уругларның лагерьлерин болгаш дыштанылга баазаларын терроризмден камгалаарының чаа негелделерин бадыладывыс. Ниити билиг өөредилге организациязы кайда турарындан хамаарылга чокка бистиң чуртувустуң шупту школаларының айыыл чогун хандырар негелделерни күрүнениң баштыңының даалгазы-биле ажылдап кылыр” – деп, РФ-тиң Чазааның Даргазы чугаалаан.
Казань хоорайның дугаары 175 гимназиязынга боолаашкын соонда школаларның айыыл чогун хандырарын күштелдирер талазы-биле Россияның өөредилге сайыды Сергей Кравцовтуң чагаазындан эгелээш оон-даа өске албан-дужаалдыг даргаларның талазындан айтыышкыннар, негелделер, сүмелер арбын болган. Школаларның директорлары болгаш башкылары янзы-бүрү айтыышкыннарны номчуп четтикпейн-даа турган чыгыы. Чогум-на олар бо аар чүъктү чүктеп чоруур болгай. Чижээлээрге, Казань хоорайның дугаары 175 гимназиязының башкылары өөреникчилерин боттарының амы-тыны, мага-боду-биле камгалап турганнар.
Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыг база школаларга айыыл чок чорукту хандырарын күштелдирер айтыышкыннарны Казань хоорайга коргунчуг болуушкун соонда дораан берген.
Өөредилге черлериниң айыыл чогу дээш харыысалгалыг удуртукчулар боттарының албан-хүлээлгезиниң уу-биле база хурал-суглааларны эрттирип, өөреникчилерниң, студентилерниң айыыл чогун хандырарын, ону канчаар күштелдирерин чугаалажып көрген.
Тываның школаларының болгаш өске-даа өөредилге черлериниң барык хөй кезии видеокамералар, дүвүрээзинниң медээ системалары дээш айыыл-халапты медээлээриниң дериг-херекселдери-биле четчелеттинген. Ынчалза-даа өөредилге черлериниң айыыл чогунда кол кижилер амга чедир эвээш – айыыл-халапты бодунуң эрес-дидим чоруу, бедик мергежилдии болгаш чепсек-херексели-биле дуй туруптар камгалакчы.
Амгы үеде школаларның хөй кезиин камгалакчы мергежили чок, камгалалга херек чепсек-херексели чок кижилер таңныылдап турар. Ёзулуг камгалакчыларның улуг хемчээлдиг шалыңын төлээринге школаларның акша-хөреңгизи чедишпес. Ынчангаш эвээш шалыңга ажылдаарынга чөпшээрешкен кижилер школаларны таңныылдап турар.
Чогум-на бо чидиг айтырыгны Тываның өөредилге сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Солангы Тамчай терроризмге удур комиссияның хуралынга көдүрген. “Школаларда уруг-дарыгның айыыл чогун хандырары-биле немелде акшаландырыышкынны тып, ону бюджетче киирерин муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары-биле 2021 чылдың апрель айда дугурушкан бис. Ындыг арга-биле 173 школага болгаш 236 уруглар садынга камгалакчы мергежилдиг кижилерни ажылга хүлээп болур апаар бис” – деп, ол чугаалаан.
Школаларга террорисчи чоруктарны болдурбазынга айыыл-халапты медээлээриниң дериг-херекселдери-биле оларның четчелеттингени дөгүм бооп турар деп чугаалап болур. Медээлээриниң дериг-херекселдери-биле 161 школа болгаш бичии уруглар садтары, немелде өөредилге болгаш өске-даа өөредилге албан черлери дериттинген. Олардан дүвүрээзин медээзи камгалал төвүнге кээрге, Росгвардияның шериглери террорисчи үүлгедиг болган черже ол-ла дораан үнүп болур.
Республиканың өөредилге сайыдының албан-хүлээлгезин түр үеде күүседип турар Солангы Тамчайның даалгазы-биле өөредилге черлериниң айыыл чогунуң байдалын хынаан. I, II болгаш III категорияга хамааржыр 297 өөредилге черлериниң чүгле 66-зын хууда камгалал организациялары камгалап турар, артканнарын таңныылдар болгаш дежурныйлар хайгаарап турары илерээн.
Каа-Хем кожууннуң Сизим, Үжеп-Аксы, Эржей, Эрзинниң Качык суурларда эвээш өөреникчилерлиг школаларда видеохайгаарал системазы шуут тургустунмааны билдинген.
Тывада 488 өөредилге черлери ажылдап турар. Оларның 297-зи азы 70 хуузу I, II болгаш III категорияның объектилеринге хамааржыр. Россия Федерациязының Чазааның 2019 чылдың август 2-де хүлээп алган “РФ-тиң Өөредилге яамызының объектилериниң терроризмге удур камгалалының негелделерин бадылаарының дугайында” доктаалы ёзугаар бо категорияның өөредилге объектилерин хууда камгалал организациялары болгаш Росгвардияның шериглери камгалаар ужурлуг. Ынчалза-даа бо доктаалда өөредилге черлерин туда камгалаар хууда камгалал организацияларын акшаландырарының дөстерин тодаргай айытпаан. Ынчангаш өөредилге черлериниң камгалалын акшаландырарынга будулгаазынныг чүүлдер тывылган.
Террорисчи халдаашкыннардан школаларны болгаш өске-даа өөредилге черлерин камгалаарының чурумунуң тускай документизин ажылдап кылып, РФ-тиң Чазаа ону бадылап, Россияның Президентизи деткиптер болза, өөредилге черлеринде школачыларга болгаш студентилерге террорисчи үүлгедиглерден айыыл чок байдал тургустунарынга хамыктың мурнунда башкылар ада-иелер идегеп турар.
Шаңгыр-оол Моңгуш.
Чуруктарны интернет четкизинден алган.