Помидор
Тываның агаар-бойдузу дошкун болганындан ногаа, чимис өстүрүп, эки дүжүт алыр деп бодаар болза, кышкы айлардан эгелеп-ле бажың иштинге өзүмнерни тарып эгелээр. Ам бо үеде помидорнуң өзүмүн тарыыр. Март айның 10-дан эгелеп орай дүжүт бээр сорттарны олуртур. Ындыг хевирин шывыглыг чылыг черге (теплица) тарыырга таарымчалыг. Күзүн соой бээрге-даа өзер аргалыг боор. Дүрген быжар болгаш эрте үнер хевирлерин март 20-ден апрель 10-га чедир тарып болур. Эмин эрттир эрте тарып алырга, сывы узааш, шоолуг чемиш бербейн баар.
Үрезин
Үрезинниң дүрген быжар азы эрте үнер хевирин тарыырга, бистиң агаар-бойдузувуска тааржыр. Аргалыг-ла болза, бодунуң тараан ногаазындан үрезин кылып алырга эки, чарыгдал база чок боор. Чижээлээрге эң улуг, кадык кылдыр үнген помидорнуң иштинде үрезинин алгаш, арыдыр чуггаш, кургадып алыр. Ону бир-ийи чыл ишти шыгжап, дыштандыргаш, тарыырга дүжүт эки болур. Черле бо климатка турган ногааның үрезини чылдан чылче үнүп тургаш, ук черге чаңчыга берген болур.
Ажаап-карактаары
Өзүмнер турар чер 25 градустан кудулавас, чылыг турар. Ол температураны эмин эрттир кудуладып, өскедип болбас. Чырык, хүн херели дээп турар черге салыр. Соңга караа бичии болза, мурнунга стол салып алырга эптиг. Амгы үеде кылымал чылыг-чырыкты «фито лампа» дузазы-биле кылып ап турар. Ындыг сайгылгаанны садыгларда садып турар. Хүннүң-не суггарбас, хөрзүнү шык турарга эки. Хүннүң-не эки көрүп турар, аарып, кургап, доңуп, кадып калбазын дээш.
Бижиттинмээн солун дүрүмнер
Чүнү-даа тарыырда эки өзер кылдыр херээжен (женский) хүннерде олуртур. Ол дээрге неделяның среда, пятница, суббота (ажык үжүк-биле төнген). Понедельник, четверг – эр хүннер. Четвергте тарыырга курттуур боор. Үрезинни 2,3 хонук шыгыдып алырга, дүрген бакылап келир. Өлүг үрезиннер база көстүп келир. Бодунуң огородундан алган хөрзүн болза, тарыыр бетинде хайнып турар изиг суг-биле суггарып, дезинфекциялап алырга эки. Аарыглар, курт-кымыскаяк турбас кылдыр. Суггарган соонда хөрзүн соой бээрге үрезинни тарыыр. Ынчаар болдунмас болза, марганцовка эзилдирии-биле суггарып алыр.
#Шын