Салым-чолдуң шаңнаан кежии...

Виктор Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрының артизи, Тыва театрның актерлар труппазының удуртукчузу, Тываның улустуң артизи Саяна Дүгер-ооловна Сат бо чылын мугур харлаан оюн байырлап эрттирип турар. Ук байырлалын апрель 3-түң хүнүнде “Чараш боорга...” деп оюн-көргүзүүн демдеглеп эрттирген.
Саяна Дүгер-ооловна Сат Улуг-Хем кожууннуң Көк-Чыраа сумузунга Дүгер-оол Оюн биле Оюмаа Доңгактың өг-бүлезинге улуг уруу болуп төрүттүнген. Ачазы Таңды кожууннуң Межегей чурттуг, чолаачы. Авазы Өвүр кожууннуң Дус-Дагга төрүттүнген, зоотехник мергежилдиг. Ол Көк-Чыраа сумузунуң чагырга черинге социал-политика килдизинге ажылдап чораан.
Саяна Саттың чашкы үези Көк-Чыраа суурга эрткен. Арыг-Бажы ортумак школазын дооскан соонда, Кызылдың Алексей Боктаевич Чыргал-оол аттыг уран чүүл училищезинче өөренип кирип алган. Ук училищени доозупкаш, артист болур күзели күштелип, өөрү-биле Санкт-Петербургтуң күрүнениң театр уран чүүлүнүң академиязынга өөренири-биле аъттаныпкан. Дөрт чылдың нүүрүнде аңаа өөренгениниң түңнелинде, “шии болгаш кино артизи” деп мергежилди чедип алгаш, төрээн чуртунче чанып кээп, 1994 чылда Тываның хөгжүм-шии театрынга ажылчын намдарын эгелээн.
Саяна Дүгер-ооловна ада-иезиниң улуг уруу болгаш, алызындан черле шимченгир, угаангыр-сагынгыр, эвилең-ээлдек болгаш дузааргак, бүдүштүг кижи болуп өзүп келген. Сургуул чылдарында ол эш-өөрүн эвилелдеп, чаңгыскурсчуларын уштап-баштап, дөрт чылдың дургузунда курузунуң старостазы болуп турган. А театрга ийи-үш чыл ажылдааш-ла, режиссернуң дузалакчызы болу берген.
Чээрби чеди чылдың дургузунда чонунга бараан­ болуп, Тыва театрның сценазынга дыка көвей шии­лерниң маадырларының янзы-бүрү овур-хевирлерин күүседип, республика чергелиг байырлалдарның оюн-көргүзүглеринге идепкейлии-биле киржип келген.
С. Д. Сат аңгы-аңгы чылдарда А. Островскийниң “Ядамыкта яла чок” деп шиизинде Любаның, У. Шекспирниң “Он ийиги дүне” деп шиизинде Ливияның, “Кориолан” деп шиизинде Волумнияның, Г. Фигейредонуң “Диоген” деп шиизинде Флорамияның, Р. Томаның “Сес ынак хе­рээжен” деп шиизинде­ Пьереттаның, В. Көк-оол­дуң “Кара биле Седип” деп шиизинде Караның, Э. Ми­життиң “Өргүл” деп шиизинде Өлчей-кыстың, “Кым сен, Сүбедей-Маа­дыр?” деп шиизинде Анай­ның, “Күлтегин” деп шиизинде кыдат уругнуң, А.Оор­жактың, Х.Шириин-оолдуң “Эгил, эжим, эгил!” деп шии­зинде Хеймер-Кадынның, В. Серен-оол­дуң “Күдер аң­чы” деп шиизинде Даңгынаның, К-Э. Куда­жының “Долуманың хуулгаазыны” деп шиизинде Долуманың, Н. Сереноттуң “Анаа эвес, а нано келин” деп шиизинде Чочагайның, Ч. Ондарның “Шурави” деп шиизинде Монгуштуң авазының дээш оон-даа өске хөй-ле овур-хевирлерни ойнап күүседип турган.
Саяна Дүгер-ооловнаның авазы хөлчок салым-чаяан­ныг – баянга, гитарага дээш оон-даа өске аңгы-аңгы хөгжүм херекселдеринге ойнаар, ырлаар, сам­наар уран талантылыг – РСФСР-ниң алдарлыг артизи, Тываның улустуң артизи, чогаалчы, шүлүкчү, композитор Виктор Шогжапович Көк-оолдуң өөреникчизи чораан кижи-дир. Авазы алдар-аттыг артист болбаан-даа болза, уруу бо үеде “Тываның улустуң артизи” деп бедик болгаш хүндүлүг атты эдилеп чоруурунда ужур-ла бар. “Ада көрбээнин – оглу көөр, ие көрбээнин – кызы көөр” деп үлегер чугаа бар болгай.
Ам бо хүннерде Саяна Дүгер-ооловна аныяк салгалдың артистериниң сүмелекчизи, оларга бодунуң арга-дуржулгазын кадып, ажыл-ишке-даа, амыдырал-чуртталгага-даа хамаарыштыр чагыг-сүмезин берип чоруур дагдыныкчызы, оларны эвилелдеп, уштап-баштап чоруур удуртукчузу болуп ажылдап чоруур. Чогум-на Саяна Дүгер-ооловна бичиизинде алдарлыг артист-даа эвес, көдээ Культура бажыңының бөдүүн ажылдакчызы болурун күзеп чораан. Ынчалза-даа салым-чолдуң Саянага шаңнаан кежии кайгамчык болган. Ындыг кежикти “Чараш боорга...” чүгле мага-боду, арын-шырайы, кеткен идик-хеви эвес, а алызындан черле аажы-чаңы, сагыш-сеткили, угаан-бодалы болгаш мөзү-бүдүжү чараш боорга, салым-чолдуң чаяакчызы аңаа шаңнаан-даа болуп чадавас.
Эрес КОЛ.