Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында совет херээжен ужудукчу, 101 дугаар ужудукчу полктуң баштыңы чораан Валентина Гризодубованың январь 31-де төрүттүнген хүнүн демдеглээр. Дайын чылдарында аныяк ужудукчу Валентина фронтуга фашизмге удур херээженнерниң эвилелин тургузуп, дайзыннар-биле изиг-изиг тулчуп чораан.
Ада-чурттуң Улуг дайыны болуп турган үеде херээжен чон «Херээженнер ФАШИЗМГЕ УДУР» деп эвилелдиг, ооң организакчы ажыл-херээн чорудуп, ында бактаап кирип турар херээжен чон дайын-чаага киржип, тылга янзы-бүрү хөй-ниити ажылдарынче хаара туттунуп турган. Ук эвилелдинң удуртукчузу ол үеде хып дээн аныяк кыс, идепкейжи Валентина Гризодубова турган.
Ада-чурттуң Улуг дайыны доозулган соонда, эвилелдиң ажылы соксаш кынмайн, дам шуудап, Валентина Гризодубованың эгелээшкини-биле Херээженнер эвилели («Союз женщин») деп чаа ат-биле эде адаттынган. Маадырлыг кыс төөгүге балаттынмас исти арттырып, бо хүнде ооң ады чүгле чырыткылыг сактыышкыннар-биле, херээжен кижиниң эрес-дидим, маадырлыг чоруун бадыткаан овур-хевир апарган. Оон бээр-ле херээженнер шимчээшкини Россияның аңгы-аңгы регионнарының булуң бүрүзүнде көскүзү-биле үре-түңнелдиг ажылдап чорууру ол.
Тиилелгениң 75 чыл оюн демдеглеп тура, Ада-чурттуң Улуг дайынының дошкун чылдарында дайын-чаага киришпишаан, Херээженнер эвилелин организастаан бирги херээжен маадыр В.С. Гризодубованың чырыткылыг адынга тураскааткан ооң чуруун сиилбээн юбилейлиг бирги хөрек демдээн үндүрген. Ук хөрек демдээн Россияның регион бүрүзүнде херээжен дайынчы маадырларга болгаш оларның салгалдарынга тывыскан. Бистиң Тыва Республикадан В.С. Гризодубованың медалынга ийи хоочунувус төлептиг болган. Оларның бирээзи Мөңгүн-Тайга кожууннуң хүндүлүг хамаатызы, Мөген-Бүрен сумузунуң күш-ажылдың хоочуну Минчеймаа Хертековна Нортат.
Минчеймаа Хертековна дээрге 89 харлыг Мөген-Бүрен сумузунуң эң улуг назылыг энези. Ооң өөнүң ээзи Шоожул Чунгуйович Чунгуй Тываның улустуң чогаалчызы Степан Сарыг-оолдуң "Хорлуу кадай" деп алдарлыг шүлүүнүң маадырының хеймер оглу.
Минчеймаа Хертековна Нортаттың күш-ажылчы намдары солун, байлак. Кожа-хелбээ моол чон-биле кады-кожа чурттап чораан болгаш, бичиизинден тура моол дылды арыг билир, хостуг чугаалажыр кижи-дир. Эки үеде күрүнеге хамаарылгалыг ажыл-агыйжы айтырыгларга Минчеймаа Хертековнаны моол дылдан тыва дылче, тыва дылдан моол дылче очулдурукчу кылдыр кожууннуң, сумунуң удуртукчулары эдертип ап, ийи чурттуң аразынга дугуржулга керээлерин (мал чеминиң, одар-белчиирниң, одаар хөмүр-даштың, уран чүүлдүң дээш өске-даа айтырыгларны) чарып ап чораан.
1956 чылда колхоз тургустунарга, Бай-Тайга кожууннуң мурнакчы колхозунуң девискээринге Мөген-Бүрен сумунуң аныяктары-биле тарааны, суланы тарып, ажаап, күрүне планынга дужаап чораан.
«Эрээн-харагай» деп черден тус черниң ыяжын кезип, чууктап чорааш, эккеп, эге школаның тудуунга эш-өөрү-биле бир демниг үлүг-хуузун киириштиргенин хоочун сактып чугаалап олурар.
Чуртталгазының төөгүлүг арыннарында 1965 чылда Бай-Тайганың Тээли сумузунга херээженнерниң сески съездизинге Мөңгүн-Тайгадан делегат кылдыр малчын Дыртыына Мага-Шириевна Донгак-биле кады киришкени база бар.
Ол 1966 чылда Мөген-Бүрен колхоз аңгыланып тургустунарга, колхозтуң баштаар чер кежигүнүнге соңгуткан (член правления) болгаш колхозтуң херээжен чонунуң амыдырал байдалын, оларның культурлуг чоруун, сагылга-чурумун харыылаар даалганы алган. 1969 чылда депутат кылдыр соңгуткаш, Хертек Тараа Маңнаевнага херээженнер ажылын хүлээткен.
1995 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынының Тиилелгезиниң 50 чыл оюн таварыштыр май 10-да Минчеймаа Хертековнаның аалынга кожууннуң Херээженнер чөвүлелиниң даргазы Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржак база партия райкомунуң килдис эргелекчизи Кержек-оол Иргекович Салчак дайын киржикчизи Вера Чүлдүмовна Байлакты эдертип эккеп, төөгүлүг ава Хорлуу Аскыраковнаның салгалдары-биле ужуражылганы эрттиргеннер. Бо-ла чылын сумунуң бир кудумчузунга Хорлуу деп атты тывыскан. Ук кудумчуда Хорлуу Аскыраковна Намчылдың салгалдары өгбезиниң адын сыкпайн, чаагай эдилеп чурттап чоруурлар.
Хуу арат үезинден бээр колхоз, совхозтуң үндезилекчизи база күрүнениң хүндүлүг дыштанылгазынче үнгүжеге чедир мал ажылынга ажылдап, мал ажылының мастери кылдыр санадып чоруур.
Минчеймаа Хертековна – сумунуң аныяк-өскениниң дагдыныкчызы, айтыкчызы, сүмелекчизи. Кидис өөнде изиг сүттүг шайы-биле үнген-кирген чонун хүндүлеп, тараазын хооруп, далганын соктап, алгызын ууштап, ажы-төлү, уйнуктарынга алгы-кештен идик-хевин карак шили чокка даарап берип олурар.
Валентина Гризодубова аттыг хөрек демдээнге төлептиг болган хоочунувус Минчеймаа Хертековнага чоргаарланып, аңаа каң кадыкшылды, узун назынны чаңгыс чер-чурттуглары күзээр-дир бис!
Минчеймаа Хертековнаның сактыышкыннарындан Кызыл-Хая ном саңының эргелекчизи Арина ИРГИТ белеткээн.