Апрель 12-де республика девискээринге болуп эрткен Бүгү-россия чергелиг хостуг ажылчын олуттар ярмарказы чеди муң ажыг кижини хаара туткан. Оларның аразында 5518 кижи ажыл дилекчилери болган. 1110 кижи аңгы-аңгы черлерден ажылче чалалгаларны алган.
Бо чылгы ярмарканы Кадыкшыл чылы база Өг-бүле чылынга тураскааткан “Кадык чарыш — кадык кадрлар” деп чадаг чарыш марафону-биле эгелээн. Аңаа хоорайның күш-ажылчы коллективтеринден 90 ажыг кижи 10.00 шакта Аныяктар сесерлиинден чаржып үнгеш, Совет Тываның беш чылы аттыг стадионга чедир маңнаан. Түңнелинде, эр улус аразынга ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызының төлээзи Күзел Төмүр тиилекчи болган.
Херээжен улус аразынга Ак-Довурактың спорт школазындан Ай-кыс Күжүгет бирги черни ээлээн. Марафонга ТР-ниң Чонну ажылга хаара тудар төвүнден 16 кижи киришкеш, эң-не демниг, эң-не хөй кижи киржикчилиг коллектив деп үлегерин көргүскен.
Марафон соонда И. Ярыгин аттыг спорт комплекске ярмарканың байырлыг ажыдыышкыны болган. Аңаа ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар киришкеш, Бүгү-россия чергелиг “Мергежилиниң тергиини” мөөрейниң регионалдыг чадазынга “Эң дээре токарь” деп номинацияга чедиишкинниг киришкен ажылчыннарга шаңналдарны тывыскан. Мөөрейге киришкен чеди кижиниң аразындан “Восток” КХН-ниң токары Алаш Күжүгет тиилээш, 100 муң рубльдиң сертификадынга төлептиг болган. Ол Тываны төлээлеп мөөрейниң 1 сая рубль шаңналдыг Бүгү-россия чергелиг чадазынга киржир эргени чаалап алган. Ийиги черни “Восток” КХН-ниң токары Иван Спирин ээлээш, 50 муң рубльдиң, үшкү черге төлептиг болган “Благоустройство” МУБ-туң токары Михаил Найдан-оол 30 муң рубльдиң сертификаттарын алганнар.
Ол хүн Кызыл хоорайга ярмарка ийи шөлге: Аныяктар ордузунга болгаш И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинге эрткен. Аныяктар ордузунга ТР-ниң Эртем болгаш өөредилге яамызы, ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле яамы болгаш ТывКУ, “Баштайгыларның шимчээшкини” хөй-ниити организация Аныяктар шуулганын организастап эрттирген.
И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинге 52 организация ол хүн хостуг ажылчын олуттарын чарлап делгээн. ТР-ниң Чонну ажылга хаара тудар төвү “Работа России” деп порталда салдынган 1300 ажыг хостуг ажыл олуттарының даңзызын белеткээн.
Ярмаркага “Тываавтотранс” пассажир сөөртүлгезин харыылап турар бүдүрүлге чоокта чаа алган чаа автобузун көскү черге тургускаш, шак ындыг 20 автобуска ажылдаар чолаачылар, кондукторлар, узаныкчылар хереглеттинип турарын чарлап, киришкеннер:
– Бистиң бүдүрүлгеге бо хүнде 40 чолаачы, 40 кондуктор, үш узаныкчы херек болуп турар. Улус дыка идепкейлиг кээп тур. Бо ярмаркага киржип кээривиске, ажыл дилеп турар чолаачылар хөй болду. Олар бо чаа автобусту көргеш, ишти-даштын сонуургап, дораан ажылдаар күзелин илередип турдулар. Чаңгыс шак дургузунда 11 чолаачы анкеталарны долдурупту. Чолаачылар автобустуң кабиназынче киргеш, сандайынга олуруп, рулюн тудуп-суйбап-даа турлар. Чамдык улус резюмелерин белеткеп алган кээп турар, өскелери телефон дугаарын ап алгаш, чолаачы төрел-дөргүлүнге дамчыдар бис деп-даа турар чорду. Кондукторларның кудуку шалыңы 42–48 муң рубль, чолаачыларның — 58 муң рубльдан өрү. Эки ажылдаар болза, оон-даа хөйнү ажылдап ап болур – деп, “Тываавтотранс” КХН-ниң кадрлар килдизиниң даргазы Саяна Монгуш чугаалаан.
“Тывахарылзааинформ” акционерлиг ниитилелде 20 ажыг хостуг ажылчын олут барын кадрларбиле ажыл чорудар эргелелиниң башкарыкчы специализи Айлана Монгуш чугаалады:
— Хостуг ажылчын олуттар ярмарказынга бистиң компания доктаамал киржип турар. Бо хүнде хереглеттинип турар специалистерниң даңзызын тургускаш, “Работа России” порталче салып турар-даа болзувусса, ажылдаар күзелдиг улус эвээш болур-дур. Чүге дээрге харылзаа талазы-биле тускай техниктиг мергежилдиг специалистер тывылбас болуп турар. Өөредилге черин дооскаш, ол-ла хоорайларынга ажылдап артып каап турар аныяктар хөй. Бистиң компанияның четкизи бүгү республика девискээринде ажылдап турар болганда, бо хүнде бар 20 ажыг хостуг ажылчын олуттуң чартыы кожууннарга хамааржыр.
Биске ажылдап кээр күзелдиг улуска чугаалаксаарывыс болза, компаниявыс чылдан чылче турум хөгжүлделиг, коллектив дыка найыралдыг, демниг, акша-шалыңы үе-шаанда үнүп турарындан аңгыда, чыл төнчүзүнде шаңнал акшаларны шупту ап турар бис. Бир эвес ажылга тургустунуп алыр дээш келген аныяк специалист, чижээ, техниктиг дээди өөредилге черин дооскан инженер дээн дижик, ол үш ай дургузунда стажировка эртип турган үезинде долу шалыңны 60 муң рубльди холга алыр. Оон чоорту доктаамал ажылче тургустунуп алганда, шалыңы оон-даа бедип болур. Анаа аар-саар ажыл кылыр ажылдакчылар база биске херек болуп турар. Оларның шалыңының адаа 33 муң рубль. Ажыл дилеп турар күзелдиг улусту чалап тур бис! – деп, Айлана Николаевна ажыл дилекчилеринге кыйгыны салды.
“Ярмарка Бүгү-россия чергелиг болганда, республикадан дашкаар регионнар: Ямало-Ненецк автономнуг округ, Сахалин, Рязань, Самара, Кемерово областары, Красноярск край, Кузбасс киржип турар. Ол регионнарның кайы-бирээзинге ажылдаар күзелдиг ажыл дилекчилери ярмарка үезинде онлайн консультацияны эрткеш, резюмезин ол-ла дораан чорудар арганы тургусканы дыка эптиг болуп турарын ажыл берикчилери-даа, ажыл дилекчилери-даа чугаалап турдулар” – деп, ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Шеңне Лапчаа дыңнаткан.
Республика девискээринде эң-не хереглелдиг мергежилдерге эмчилер, башкылар, кижизидикчи башкылар, тудугжулар болгаш орук-тудуг талазы-биле адырга ажылдаар специалистер хамааржып турар. Оон аңгыда, “Тываэнерго” — 20, “Лунсин” — 38, “Тывахарылзааинформ” — 20 хостуг ажыл олудун ажыл дилекчилеринге сүмелеп турар.
Ярмарка үезинде ТШО киржикчилери болгаш кадыының байдалы кызыгаарлыг арга-шинектиг улусту ажылга тургузар талазы-биле тускай аңгылаан шөлчүгештер ажылдаан. Оон аңгыда, Социал фонд, “Төрээн чурт камгалакчылары” фонд, Күрүнениң юридиктиг бюрозу болгаш ТР-ниң Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондузу ярмаркага идепкейлиг киришкен.
Ажыл дилеп келген улус ол хүн И.Ярыгин аттыг спорт комплекизиниң чанынга тиккен майгыннарга күрүне деткимчезин алган тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң продукциязының садыг-делгелгези болган. Оларның аразында аныяк сайгарлыкчылар Сарюна, Арат Дамдыннарның өг-бүлези бир дугаар боттарының продукциязын – тыва тоолдарга үндезилээн чуруктар чыыр бичии уругларга таарыштыр кылган оюннарны делгеп киришкен.
— Бис бир кежээ олуруп алгаш, чурук чыыр (пазл) оюнну 5 харлыг оглувуска тайылбырлап берип олурган бис. Ынчан тыва тоолдар маадырларының дугайында болгаш өске-даа тыва темага хамаарышкан пазлдардан кылза кандыгыл деп бодап алгаш, ол бодалывысты боттандырарының аргаларын дилеп эгелээн бис. Эгезинде чараш сюжеттиг чурук чуруур кижини тып алган бис. Оон пазлдарны чагыдар бүдүрүлге дилээривиске, Россияда өртээ аар болган. Чүгээр өртекке чагыдып болур черлерни интернеттен дилээш, Кыдаттан тып алган бис. Өөм ээзи кыдат дыл талазы-биле дээди эртемниг болганы бо ажылывысты чогударынга дыка дузалыг болган.
Боттарывыс Кыдатка четкеш, дилеп чораан фабрикавыс-биле керээни чарып алган бис. Ийи ай болганда, эрткен хүннерде, продукцияны холга алдывыс. Бөгүн бир дугаар боттарывыстың продукциявысты чонга бараалгадып турарывыс бо. Бодум Кызылдың 5 дугаарлыг гимназиязында англи дыл башкылап турар мен. Өөм ээзи хууда сайгарлыкчы чоруун ажыдып, ажылдап турар. Улус дыка сонуургаар чүве-дир – деп, аныяк сайгарлыкчының өөнүң ишти, Бурят чуртундан келген келин кыс таныштырды.
Ол хүн ажыл дилээн кижи бодунга тааржыр ажылды тып, тус черниң бараан бүдүрүкчүлери сайгарлыкчыларның кылган продукциязының садыг-делгелгезинден көдээ ажыл-агый продукциялары, хол-биле кылган суй белектер дээш өске-даа сонуурганчыг чүүлдерни садып алыр аргалыг болган.
Карина МОНГУШ.
Буян ООРЖАКТЫҢ, ТР-ниң Чонну ажылга хаара тудар төптүң парлалга албанының, авторнуң тырттырган чуруктары.
“Шын” №29 2024 чылдың апрель 17
