Тыва херээжен улус шаг шаандан тура курун га дараазында каасталгаларны эдилеп чораан: дергилер, оттук, кестик, ховул, илчирбе-каасталга хамааржыр.
ДЕРГИ
Херээжен дерги – бичежек хемчээлдиг, шевергин, янзы-бүрү угулзалар-биле шуткуп-сиилбип тургаш кылып каан, нарын, кыссыг чараш эдилел. Херээжен улустуң куда болгаш байырлалдар үезинде кедер тускай каас-чараш дергилери турар. Дергиниң бажы ийи демир кезектен тургустунган болгаш оларны мөңгүнден шуткуп, сиилбээш, шүнчүк-биле тудуш туруп каан боор. Дергиниң баан хөмден кылган, чиңгежек, ону ээй тырткаш, дергиниң бажынга ийи ужун быжыглап каан болур. Ооң хөм баан колдуунда чөвүрээ-биле хүрең кылдыр өңнеп каар турган.
ОТТУК
Херээжен оттуктар биче хемчээлдиг, шевергин, кыссыг болур.
КЕСТИК БИЖЕК
Херээжен улус курунуң дергизинге бичии хынныг кестик бижээн ховулу-биле кады илчирбелээш, астып алыр чораан. Кестик бижекти алгы-кеш кезерде ажыг лаар.
ХОВУЛ
Херээжен улустуң эдилээр бичии хааржакчыгаш хевирлиг эдилели – ине хавы. Ховулдарның хевирле ри, хемчээлдери янзы-бүрү болур. Колдуунда узуну 11–12 см, калбаа 2–3 см, бедии 1–1,5 см хире бар.
Ховулдарны мөңгүнден, хүлерден, холадан (кор гулчун биле мөңгүннүң холумаа), ак демирден-даа кылыр. Янзы-бүрү үнелиг даштар-биле, үнүштер, дириг амытаннар дүрзүлүг угулзалар-биле сиилбип, шуткуп тургаш, каастап каан үнелиг эдилел.
ИЛЧИРБЕ-КААСТАЛГА
Чамдыкта аныяк кыс уруглар курунга тонун аян шинчи киирер, дыка чараш шуткуп сиилбип каан дөрт чоон илчирбеден тургустунган каасталгалыг болур. Оларның уштарында бичии борбак, чүген достакта ры дег, дөрт бичии коңгулууржугаш азып каан. Ындыг чараш илчирбе-каасталганы курунуң дергизинге астыр турган.
/ Алган дөзү: Р.Б. Ховалыг "Тувинская традиционная одежда" деп номдан.
