Шак мындыг аттыг чогаал байырлалының төлевилелин тургускан мен. Ооң кол-ла сорулгазы — тыва чогаалчыларны чалап, оларның чогаадыкчы ажыл-ижи болгаш чогаалдары-биле таныштырары, өзүп олурар аныяк, чаш салгалдарга ном-дептерге сонуургалды, хандыкшылды оттурары, оларның төрээн дылында тыва чогаалга ынак болурунче кичээнгейни угландырары. Мээң бо төлевилелимни Улуг-Хем кожууннуң девискээринде ном саңнарының ажылдакчылары деткээн. Ынчангаш кожууннуң ном саңнары бо чылдың дургузунда бир-бир ужуражылганы эрттирер сорулганы салган.
Бо чылдың бирги кварталында, тодаргайлаарга, январь – март айларда дөрт ужуражылганы организастаан бис. А мурнуку үш ужуражылганың аалчылары Тываның чогаалчылары: Россияның болгаш Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүннери, билдингир хоочун чогаалчылар Лидия Иргит, Зинаида Серен-Чимит, Тываның улустуң чогаалчызы, өгбе чогаалчы Кара-Күске Чооду, Россия Федерациязының алдарлыг журнализи, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы, хоочун уруглар чогаалчызы Александр Шоюн база аныяк чогаалчылар Энерел Ким биле Меңги Бузураш болганнар.
Эрткен неделяда болган дөрткү ужуражылгавысты Бүгү-делегейниң поэзия хүнүнге болгаш бичии уругларның номнар неделязынга тураскааткан бис. Ону кожууннуң К.-Э.К. Кудажы аттыг төпчүткен ном четкизи биле уругларның төп ном саңы демнежип эрттирген. Аалчыларывыс республиканың “Сылдысчыгаш” уруглар солунун катап тургускан уруглар чогаалчылары Тываның улустуң чогаалчызы, Тываның алдарлыг журнализи, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы, Россияның Журналистер, Чогаалчылар эвилелдериниң кежигүнү, өгбе уруглар чогаалчызы Кара-Күске Чооду биле РФ-тиң алдарлыг журнализи, ТР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Россияның Журналистер, чогаалчылар болгаш театр ажылдакчыларының эвилелдериниң кежигүнү, республикада уругларга “Алдын-Кушкаш” сеткүүлдү болгаш “Алдын Эртине” деп ном үндүрер черни тургузуп алган “дүжүттүг” ажылдап чоруур чогаалчывыс Алексанр Шоюн олар болган.
Хемчегге Шагаан-Арыг хоорайның 1, 2 дугаар школа-гимназияларының өөреникчилери, башкылары, кожууннуң “Уйгу чок Улуг-Хем” чечен чогаал каттыжыышкынының кежигүннери база тыва чогаалдың мөгейикчилери киришкен. Хемчегниң байырлыг ажыдыышкынын Улуг-Хем кожууннуң К.-Э. К. Кудажы аттыг төпчүткен ном саңының директору Наталья Балчый ажыткан. Ажыдыышкынның хөгжүмнүг кезээн уругларның төп ном четкизиниң библиотекары Милана Балдан уруу Шагаан-Арыг хоорайның 1 дугаар школа-гимназиязының 3-кү классчызы Баяна Балдан-биле чогаалчы Кара-Күске Чоодунуң “Шайывыс” деп бижээн шүлүүнге ырыны күүседип каастаан. Хоочун чогаалчыларның допчу-намдарын, чогаадыкчы ажыл-ижин тускай белеткээн слайд көргүзүглерни ажыглап таныштырган соонда, бичии номчукчулар чогаалчыларның шүлүктеринге уран номчулгаларны күүсеткен. Оларның күүселделерин чогаалчылар чаптап, шүлүктерин номчаан чаштарга уругларның “Алдын-Кушкаш” сеткүүлүнүң бөлүк үндүрүлгелерин белек кылдыр сөңнээн.
Ужуражылганың “Ажык микрофон” деп айтырыг-харыы кезээн Шагаан-Арыг хоорай чагыргазының даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Ия Тюлюш эгелээн. Ол чогаалчыларның дугайында солун сактыышкыннарны чугаалап, оларның аалдап келгенинге өөрүп, белээн тывыскан.
Бактаап турар Чогаалчылар эвилелиниң кылып чорудуп турар чогаадыкчы ажылдарының дугайында таныштырылганы чогаалчы Александр Шоюн чугаалааш, сөстү ужуражылганы деткип чедип келген бо чер чурттуг, Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүннери өңнүктеринге дамчыткан. ”Уйгу чок Улуг-Хем” чечен чогаал каттыжыышкынының кежигүннери, чогаалчылар У.М. Аракчаа-Величко, А.А. Санчай-оол, О.А. Намчан, ол ышкаш чаа-ла шүлүк бижип эгелеп чоруур тыва чогаалдың мөгейикчизи А.М. Доспан олар тус-тузунда сөстү алгаш, боттарының бижээн шүлүктерин номчуп таныштырган. К.-Э.К. Кудажы аттыг төп ном четкизиниң чурт-шинчилел килдизиниң эргелекчизи С.Д. Түлүш чогаалчыларга Бүгү-делегейниң поэзия хүнү-биле байыр чедиргеш, чогаалчы М.Дуюнгарның бижээни шүлүүн аалчыларынга тураскаадып, аянныг номчуп күүсеткен.
Хемчегни кожууннуң уран чүүл төвүнүң ажылдакчылары К.А. Доспанай, Х.А. Сувак, А.А. Монгуш оларның аян тутканы база Шагаан-Арыг хоорайда гимназияның 3-кү клазының өөреникчилери башкызы А.К. Уйнукайның удуртулгазы-биле чогаалчы К.-К. Чоодунуң шүлүктеринге бижээн ырыларны болгаш тыва улустуң ырыларын күүсеткени онзагай аян шинчи кииргенин демдеглекседим.
Хемчегни эки утка-шынарлыг солун эрттиргенин ужуражылгага келген чогаалчылар демдеглеп, ону организастаан Улуг-Хем кожууннуң төп ном саңының болгаш уругларның төп ном саңының библиотекарьларынга өөрүп четтиргенин илереткеннер.
Сай-Суу ТАРЫЙМАА, Улуг-Хем кожууннуң К.-Э.К. Кудажы аттыг төп ном четкизиниң методиктиг килдизиниң эргелекчизи.
“Шын” №24 2024 чылдың март 30
