Кыдаттың соңгу-чөөн чүгүнде Чаньчун хоорайның университединде өөренип турар тыва студент Сергектиң коронавирус дугайында чагыг-сүмезин парладывыс.
— Экии, чаңгыс чер-чурттугларым. Мен амгы үеде Чаньчун хоорайда студентилеп турар мен. Тывада эштерим коронавирус дугайында байдалды видео дамчыштыр чугаалап көрем деп дилээрге, мону дамчыдып олур мен.
Амгы үеде айыылдыг аарыгның дугайында шупту билир бис, кайда-даа дүвүренчиг болуп турар. Ынчаарга баштай Кыдат чуртунда байдалды чугаалаптайн, коронавирус деп аарыгның үнген дөзү Ухань хоорай. Ооң чоогунда бичии-бичии хоорайларда база тарай берген. Бо аарыгдан 81054 кижи аараан, ооң иштинде 67024-ү эмнедип алган, а 10826 кижи эмнедип чыдар. Мээң студентилеп турарым Чаньчунда 45 кижи аарый бергеш, дораан эмнедип алганнар, а сөөлгү кижи база сегий бергеш, март 13-түң хүнүнде үнүп келген.
А Зринь можузунда 93 кижи коронавирустан аараан турган, бо хүнге чедир шупту эмнедип алгаш, бажыңнарынче чана бергеннер. Ооң иштинде бир кижи чок болган. Амгы үеде бо можуда аарыг улус илереттинмей турар. Бо берге байдалды Кыдаттың чагыргазы канчаар тутканыл дизе, чаа хоойлунуң шиитпирин үндүргеш, чурттан дашкаар, ишкээр чоруп турар самолеттарны, поездилерни, автомашиналарны доктаадып, оруун дуглапкан, а чурттакчыларны бажыңнарындан үнмес кылдыр карантинни дораан чарлапкан. Январьдан февральдың ортан үезинге чедир Кыдат чуртунга байдал дыка нарын турган. Эртен эрте оттуп келгеш-ле, интернеттен медээлер номчуур, аарыг улустуң санын көөрге, 3 муң, 3500 дээш өзүп эгелээн боорга, девиденчиг чорду.
Бистерни, даштыкы чурттардан келген студентилерни дашкаар үндүрбейн, база карантиннеп каан. Аъш-чемни чагыдып каарывыска, эккеп бээр. Ынчалза-даа студентилерниң хөй кезии, боттары-ла өрээлдеринге аъш-чемни кылып алырлар чорду. Ниити чуртталга бажыңында столовая база бар болгаш, бисте байдал оожум, ажырбас. Кыдат студентилерни чандырыпкан, а бистерни кыдат башкылар хайгаарап турарлар.
Мында байдал оожургай берген-даа болза, Франция, Италия дээш даштыкы чурттарда нептерей бергенин, интернеттен номчуп турар болгай бис. Мен ырак черде болгаш, орус чуртунда байдалды база интернеттен үргүлчү хайгаарап орар-дыр мен. Москва, Санкт-Петербург болгаш өске-даа улуг хоорайларда коронавирустан аараан улустуң бары айыылды тургузуп турар. Кемерово дээрге Тывадан ырак эвесте хоорай-дыр, оваарымчалыг, серемчилелдиг чорууру чугула. Бо дүвүренчиг үеде хоорайлар кезип чорбайн, аал-чуртунга-ла олурганы дээре.
Тывада аныяктар арай-ла бо аарыгны тоомчага албайн турар деп, октаргай четкизинде бижип турар-дыр. Бо аарыг айыылдыг, халдавырлыг аарыг-дыр, аразы бир метр хире черге тургаш, азырыптар болза-ла, чоок-кавыга турган улуска чыпшына берип болур. Кадыкшылының байдалы хирелиг, оон ыңай улуг назылыг улуска хенертен чыпшынар болза, кончуг айыылдыг болуп турар. Москва – Кызыл аразында самолеттап чоруп турар улус база аргалыг болза, дүвүрээзинни эрттирипкеш, чорук-херээн кылган болза. Төрээн чуртум, чонум дээш дыка сагыш-човаар чордум, тывалар эвээш санныг чон-дур бис, черле серемчилелдиг чоруулуңар. Бо аарыгга удур арыг-силигни тудуп, үнгеш-киргеш-ле, холдарын саваңнанып чунар ужурлуг, оон башка, карак, кулак дамыштыр база аарып болурунуң айыылы бар чорду. Бодунуң байдалын эки шинчилеп көрүп турар болза эки, кижиниң эъди изиир, кургаг чөдүл тыптырга, дораан эмчи дузазын алганы дээре.
Черле ынчаш, «Серемчиде хорамча чок" дээр болгай, бичии Тывавыска бо айыылдыг аарыг келбээн болза, экизи ол, ынчалза-даа черле оваарымчалыг болуулуңар, чонум!».
Кыдатта тыва студент Сергектиң чагыг-сүмезин солундан номчуп, интернеттен көрүп алгаш, ылаңгыя боттарыңарны болгаш чоок улустарыңарны хайгаарап, кончуг кичээнгейлиг, серемчилелдиг болурун силерден дилеп тур бис.
Ася Түлүш белеткээн. #Шын
