Июль 12-де Азияның чүрээ болур ыдыктыг Тыва черге хөй чылдар дургузунда тыва чоннуң кайгамчыктыг салым-чаяанын шинчилеп чораан Монгуш Кенин-Лопсанның чырык адынга тураскааткан III Бүгү-российжи «Дүңгүр» фестивалының байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен.
«Дүңгүр» фестивалы – ТР-ниң улустуң чогаалчызы, Тыва АССР-ниң болгаш РСФСР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы, төөгү эртемнериниң доктору, ТР-ниң алдарлыг эртем ажылдакчызы, тыва чаагай чаңчылдарны, ооң иштинде хамнаашкынны шинчилээринге бүгү чуртталгазын өргээн Монгуш Кенин-Лопсанның чырык адынга тураскааткан хүндүткелдиң езузун көргүскен хемчег.
Фестивальдың ажыдыышкынынга Россияның регионнарындан болгаш Кыдаттан, Германиядан база Турциядан дээш 200 хире хамнар чыглып келген. Чурттуң эң-не күштүг хамнары бурунгу билиглери-биле үлежип, хамнаашкын культуразын чыылганнарга тайылбырлаан.
Байырлыг ажыдыышкын хамнар ниитилелиниң чыскаалы-биле эгелээн. Россияның болгаш Тываның Дээди хамы Кара-оол Допчун-оол чыылганнарга байыр чедиргеш, езулалды эрттирген. Ырак-чооктан келген аалчыларга ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Айдың Чюдюк байыр чедиргеш, фестиваль чооку үелерде делегей чергелиг апаар дээрзин демдеглээн.
Хамнар фестивалы республикага төөгүлүг болуушкун дээрзин ТР-ниң Чазааның чанында гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң директору, «Чаңгыс демниг Россия» партиязының кежигүнү Вячеслав Март-оол демдеглээн.
«Бөгүн Тывада III Бүгү-российжи «Дүңгүр» фестивалы болуп эгеледи. Бистиң республикавыс чүгле езу-чаңчылдарның эвес, а хамнаашкын дээн ышкаш бурунгу чүдүлгениң төрүттүнген чери болганы өөрүнчүг-дүр. Чүгле ол эвес, бурунгу түрк делегейниң төвү – бистиң республикавыс чораан дээрзин база немексээр-дир мен. Чер кырынга түрк сайзыралдың эң-не бурунгу им-демдээ «Аржаан – 1» болгаш «Аржаан – 2» базырыктарының ажыдыышкыны бүдүн делегейде билдингир.
Чүгле хамнаашкын эвес, а хөөмей ышкаш кайгамчык езу-чаңчылдарывыс тыва чоннуң өскелерден ылгалын, онзагайын бадыткап турар. Тывада хамнаашкындан аңгыда, сарыг шажын болгаш православ чүдүлгелер база сайзырап турар-даа болза, аңгыларның аразында эптеш чок чөрүлдээлер чок, а харын-даа бот-боттарынга ажыктыг»– деп, Вячеслав Март-оол чугаалаан.
Фестивальдың шупту хемчеглери Кызыл хоорайдан 13 километр ырак черде «Алдын-Хараал» турисчи баазаның девискээринге июль 12–14 хүннеринде болур.
Үш хүн дургузунда фестиваль уламчылаар. Аңгы-аңгы езулалдар болур. Хамнарның мастер-класстарынга аалчылар киржип, хол-биле кылган ус-тывышты, хамнарның камгалалдарын делгээн ярмарканы көөр аргалыг. Россияның хамнарының сеъздизи болур. Аңаа хамнаашкынны кадагалаары болгаш сайзырадырының дугайында айтырыгларны чугаалажыр.
Тускай шериг операциязында киржип турар российжи шериглерни деткиири-биле, Россияның болгаш Тываның Дээди хамы Кара-оол Допчун-оол «Саң салыр» езулалды эрттирер.
1 дугаар Бүгү-российжи хамнаашкын фестивалы 2022 чылдың июнь айда эгезин салган. Ынчан Россияның 17 регионундан болгаш Казах, Моол күрүнелерден 300 ажыг хамнар чыылган дээрзин сагындыраал.
Бистиң корр.
Шончалай ХОВАЛЫГНЫҢ тырттырган чуруктары.
"Шын" №52 2024 чылдың июль 13
