Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Россияның федералдыг үндүрүг албанының Сибирь федералдыг округ талазы-биле регионнар аразының инспекциязының начальниги Афанасиев-биле ужуражып тура, Сибирьниң үндүрүг эргелелиниң 2024 чылда ажылының түңнелдерин база бо чылдың сорулгаларын сайгарган.
Эрткен чылын Россия Федерациязының каттышкан бюджединче ниитизи-биле округта 3,4 триллион хире рубль кирген, 2023 чылга деңнээрге, 11 хуу хөй болганын демдеглээн. Хакас Республика биле Кемерово облазы – Кузбасстан аңгыда, округтуң сес регионунда орулгаларның өзүлдези демдеглеттинген.
Кемерово облазындан аңгыда, Федерацияның субъектилериниң тос регионунуң каттышкан бюджединче үндүрүглер, төлевир болгаш өске-даа орулгалар өскен. Округта ниити орулганың түңү 1,7 триллион рубль, эрткен чылга деңнээрге, 7 хуу хөй болган. Хөмүрге делегейде өртектер өскерилгени-биле Кемерово облазы – Кузбасста орулгалар эвээжээнин тайылбырлаан. Күрүне баштыңының даалгазы-биле, 2024 чылда байдалды турумчудар сорулга-биле региондан демир-орук-биле даштыкыже хөмүр-даш үндүр сөөртүрүнүң дугайында дугуржулганы чаргаш, бүрүнү-биле боттандырган. Шак ындыг дугуржулга бо чылын база чардынган.
Руслан Афанасьевтиң медеглээни болза, айыыл-халапты чайладырынче угланган арганы сайзыраңгайжытканының түңнелинде, округтуң регионнарында отчеттуг үениң дургузунда чоруттунган үндүрүг хыналдаларының саны 24 хуу эвээжээн. Ооң-биле чергелештир, үндүрүг органнарының контроль-аналитиктиг ажылының түңнелдеринге даянып, бүгү деңнелдиң бюджеттеринче 31,6 млрд рубль кирген, ооң чартыындан көвей кезиин боттанырының хүлээлгелерин хандырган үндүрүг төлекчилери киирген.
Ниитизи-биле Сибирь федералдыг округта бүрүткеттинген юридиктиг черлерниң саны чыл дургузунда 2 хуу эвээжээн. Ол юридиктиг черлерниң Чаңгыс аай күрүне реестриниң шынныын хандырар дээш чоруттунган ажылдың түңнели болган. Бүрүткеткен хуу сайгарлыкчыларның саны 2024 чылда 6 хире өскен. 2025 чылдың январь 1-ге чедир ажылдап турар “ажыл-биле боттарын хандырттынганнарның” саны 1,2 млн кижи болган.
Округтуң үндүрүг органнары рыноктарда чөптүг эвес чорукту чайладыр талазы-биле комплекстиг ажылды чорудуп турар, ынчангаш 1,5 муң ажыг үндүрүг төлекчилери болур садыг-саарылга черлериниң арендаторларын – саарылгаже киирип, 2,8 муң ажыг контроль-касса техниказын немей бүрүткээн болгаш орулганың 47 хуу өзүлдезин хандырган. Акцизтерни төлевес сорулга-биле бүдүрүлгениң шын хемчээлин чажырар дээн ажыл-чорудулгалыг пиво продукциязының бүдүрүкчүлери-биле ажылче онза кичээнгейни угландырып турар. Округта ниитизи-биле алдынган хемчеглерниң түңнелинде, 2024 чылда пиво болгаш пиво суксуннарынга акцизтерден регион бюджединче кирген орулгалар ооң мурнунда чылдың ол-ла үезинге деңнээрге, 25 хуу өскен.
Оон аңгыда Россияның Федералдыг үндүрүг албанының регионнар аразының инспекциязының начальниги бо чылдың январь 1-ден эгелеп Россия Федерациязының субъектилери бодунуң девискээринге үндүрүглерни автоматчыткан арга-биле санап, ону отчеттаарын бүрүнү-биле өскерткен тускай үндүрүг чурумун киирер эргелиг апарганын дыңнаткан. Ону кылырда регионалдыг чогуур хоойлуну хүлээп алыр апаар. Амгы үеде Федерацияның Сибирь федералдыг округунуң 5 субъектизи: Хакас Республика, Иркутск облазы, Кемерово облазы – Кузбасс, Новосибирск облазы, Омск облазы экспериментиде киржип турар. Февраль эгезинге чедир 838 үндүрүг төлекчизи чаа чурумче шилчиириниң дугайында билдириишкинни киирген.
Росфинмониторингиниң СФО-да регионнар аразының эргелелиниң специалистери корум-чурум камгалаар органнар-биле 2024 чылдың бирги чартыында кады ажылдаанының түңнелинде, сайгарлыкчы ажылды чажыт чорудуп болур хире даштыкы хамаатыларны илередип, оларның ажылын соксадып база ажык-чарлыг ажылдаарын чедип алыр дээш, хемчеглерни дүрген алыры негеттинип келген. 2025 чылда ол угланыышкынны мурнады боттандырар.
Чурагайлыг валюта тыварынга үндүрүгнү өйлеп-таарыштырары (майнинг) – ужуражылганың аңгы айтырыы болган. 2024 чылдың август Россия Федерация Президентизи Владимир Путин майнингини өйлээринче угланган хоойлуга атты салган.
Федералдыг үндүрүг албаны чурагайлыг валюта майнингизин чорудуп турар үндүрүг төлекчилерин болгаш майнинг инфраструктуразының операторларын контрольда ап, чогуур реестрни кылган. Бүрүн эргелиг төлээ ол адырда округтуң үндүрүг органнарының системалыг ажылдаарын демдеглээн. «Шупту ажылдарны, оларның экономиктиг талаларын кичээнгейлиг анализтээр херек. Майнинг фермаларын тудуп база оларны хандырып, ол ажыл-чорудулгадан кол орулга алыкчыларын үндүрүг онаалдазынче киирер кылдыр аңгы ажылчын бөлүктү тургузуп болур» – деп, Анатолий Серышев чугаалаан.
