Россияның Президентизи Владимир Путин февраль 29-та Федералдыг Хуралга Айыткалын кылып, чоокку алды чылда күрүне сорулгаларын чарлаан. Чыл санында Президент Федералдыг Хуралга Айыткалды бээр ужурлуг. Ындыг дүрүмнү Россия Федерациязының Конституциязының (Үндезин хоойлузунуң) 84 чүүлүнде быжыглаан. Айыткал дээрге чуртка эргежок чугула ажыл-хемчег болур. Аңаа чурттуң Баштыңы кылдынган ажылдарны түңнеп, күрүнениң иштики болгаш даштыкы политиказының кол-кол угланыышкыннарын дөзевилеп, келир үеде планнарны сайгарган.
Февраль 29-та болуп эрткен бо Айыткал болза, амгы Россияның төөгүзүнде 29-ку айыткал болган. Ооң ажылынга күрүнениң дээди албан-дужаалдыг кижилери – Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрүне Думазының депутаттары, албан черлериниң удуртукчулары болгаш Донбасста тускай шериг операциязының киржикчилери киришкен.
Эрткен чылгы Айыткалда ышкаш Украинада тускай шериг операциязының темазы бо Айыткалда база онзагай черни ээлээни чугаажок. Российжилерниң хөй нуруузу ТШО-ну деткээн. “Донбасста дайынны бис эгелевээн бис, ынчалзажок ону төндүрер дээш, бүгү-ле чүүлдерни кылыр бис” — деп,В. Путин чугаалаан. Тускай шериг операциязының үезинде россий шериг канчаар-даа аажок дайынчы арга-дуржулганы алган. Албан-хүлээлгезин билдилиг күүседип, бодунуң дайынчыларын камнап билир командирлерниң бөлүү көстүп келген деп, Президент демдеглээн. “Октаргайда россий ядролуг чепсектиң дугайында “дидир-дидир” дээрге АКШ-ка ажыктыг чугаалажыышкыннарже бисти албадаар дээн оралдажыышкын-дыр” — деп, В. Путин чугаалаан. “Бот-догуннаан болгаш быжыг, тендиш дивес Россия чокта, кандыг-даа делегей корум-чуруму турбас“– деп, ол медеглээн. “Барыын чүктүң чогаадып алганы чүүл бүрүзү чөрүлдээ үезинде ядролуг чепсектиң ажыглалынга чедирип болур, ынчап барза, кижи төрелгетен бүрүнү-биле узуткаттынар” – деп, Президент медеглээн.
Оон аңгыда, амгы үеде бар 12 национал төлевилелге немей чаа нацтөлевилелдерни хүлээп алганын ол дыңнаткан. Немелде нацтөлевилелдерниң аразындан “Өг-бүле” деп национал төлевилелдиң дугайында В.Путин онзалап чугаалаан. Аңаа дүүштүр өзүлде-өктерээшкини ортумак российжи көргүзүглерден куду көргүзүглүг регионнар 75 млрд рубльден эвээш эвес дузаламчыны алырлар. Ол болза Россияның төп база соңгу-барыын талалары-дыр. “Өг-бүлениң кол чаяалгазы болза, кижи төрелгетенниң аймаан үспейн, уламчылаары, чаштарның чырык чер кырынга төрүттүнери, оларның ажаап-тежээлдези, кижизидилгези, бистиң чуртувустуң хөй омак-сөөктүг чонунуң улам ыңай өктерели болур” — деп, Президент демдеглээн.
РФ-тиң Президентизиниң Айыткалында чурттуң иштики айтырыгларының шиитпирлээшкининге хөй черни тускайлаан. Ынчангаш демография айтырыынче кол черни углааны таварылга эвес. Канчаарга-даа Россия дээрге өг-бүле үнелелдериниң баганазы-ла болгай. Чоокку алды чылда чоннуң санының өзүлдезинче улуг кичээнгейни углаар. Ону боттандырары-биле дараазында хемчеглерни хүлээп алыр.
💫 Ылаңгыя хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чавыс деңнелдиг орулгалар шиитпирлээри нарын чидиг айтырыгларның бирээзи болуп турар.
💫 Ядыы-түреңги байдал чурттуң чурттакчы чонунуң 9 хуузунга, а ооң иштинде хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң 30 хире хуузунга дээп турар.
💫 Ядыы-түреңги байдалды чавызадыр дизе, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерже онза кичээнгейни углаар херек.
💫 Өг-бүле ипотеказы программаны 2030 чылга чедир узадыр. 6 харга чедир уругларлыг өг-бүлелерге ооң ставказын биеэги хевээр 6 хуу деңнелге арттырар.
💫 450 000 рубль хемчээлдиг ипотеканы төлеп дуглаарын 2030 чылга чедир узадыр.
💫 Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер дугайында чарлыкты федералдыг болгаш регионалдыг деңнелдиң тодаргай шиитпирлери-биле долдурар.
💫 Ийиги уругга үндүрүгден чиигелдезин 2800 рубль чедир, а үшкү болгаш оон соондагы уругларга 6 000 рубль чедир өстүрер. Үндүрүглер эргинин 350 000-дан 450 000 рубль чедир улгаттырар. Ындыг шүүдел төлээшкиннерин ала-чайгаар болдурар.
💫 Ие капиталы программаны адак дизе, 2030 чылга чедир узадыр херек.
💫 Ие-чаштың болгаш элээдилерниң камгалалының талазы-биле комплекстиг программаны ажылдадып киирери чугула.
💫 "Россияның аныяктары" деп чаа нацтөлевилелди ажылдадып киирер.
💫 2025 чылдан тура диспансеризация эртип база ГТО-нуң нормативтерин дужаап турарларга үндүрүгден чиигелдезиниң төлевирин планныг үндезинге чорудар.
💫 2024 чылдың сентябрь 1-ден тура школаларда болгаш колледжтерде директорларның кижизидилге талазы-биле бүгү-ле чөвүлекчилеринге ай санында 5000 рубльдиң немелде төлевирин чорудар.
💫 Март 1-ден тура бичежек хоорайларның (100 000 чедир кижилиг) колледжтеринде болгаш техникумнарында класс удуртукчуларынга федералдыг төлээшкиннерни ийи катап, 10 000 рубль чедир улгаттырар.
💫 Дээди өөредилге черлеринче хүлээп алыышкын кампаниязының төнчүзүнге чедир өөреникчилерге бир эртем талазы-биле ЕГЭ-ни (чаңгыс аай күрүне шылгалдазын) эде дужаар арганы бээр.
💫 Школаларда өөредилге чүъктешкизин деңзигүүрлээр ужурлуг, өөредилге программалары болгаш негелделери бот-боттарындан ылгалдыг болбас ужурлуг, сайыттар кабинеди бо айтырыгны сайгарып көөр болза эки.
💫 Россияга 2030 чылга чедир 40-ден эвээш эвес студентчилер хоорайжыгаштарны тудар, ол сорулгаларже 400 млрд хире рубльди углаар.
💫 2030 чылга чедир күш-ажылдың төлевириниң эң адаккы хемчээлин барык ийи катап, 35 000 рубль чедир, өстүрер, ол бүгү шалыңның болгаш пособиелерниң өзүлдезинге салдарлыг болур.
💫 "Кадрлар" деп база бир чаа нацтөлевилелди ажылдадып киирер.
💫 Дээди өөредилге черлеринде башкыларның шалыңын өстүрериниң талазы-биле тодаргай хемчээлдерни ылавылап, сентябрь 1-ден тура ооң шенелде төлевилелдерин ажылдадып эгелээр.
💫 2025 чылда РФ-тиң субъектилеринге шенелде төлевилелдерниң иштинге бюджет ажылдакчыларының шалың төлевириниң чаа майыы ажылдап кылдынган турар ужурлуг, а 2026 чылда бүгү чурттуң бюджет адырынга ооң төнчү шиитпирин хүлээп алыр.
💫 2025 чылда Россияга "Культураның улусчу ажылдакчызы" программаны ажылдадып киирер.
💫 Бичежек хоорайже ажылдаары-биле чорупкан специалист 1 сая рубльди алыр. Донбассче база Ыраккы Чөөн чүкче көшкеннерге 2 сая рубльди төлеп бээр.
💫 "Пушкин картазының" хөделиин калбартыр.
💫 6 чылдың дургузунда 100 млрд ажыг рубльди кино болгаш интернет талазы-биле чогаадыкчы төлевилелдерже углаар.
💫 Аварийлиг эргижирээн бажың-балгаттан көжүрериниң чаа программазын белеткээш, ажылдадып киирерин сайыттар кабинединге дааскан.
💫 2030 чылга чедир 4,5 трлн ажыг рубльди чуртталга-коммунал ажыл-агыйын чаартырынче (ооң иштинде хууда акша-хөреңгилерниң күсели-биле база) углаар.
💫 Чамдык регионнарга ТШО-нуң киржикчилеринге ипотеканы 2 хууга бээри хөгжүлдени алыр.
💫 Садчылар эштежилгелерин социал газчыдылганың программазынче киирер.
💫 Камчатканы болгаш чамдык өске регионнарны суугаткан бойдус газының дузазы-биле газчыдар.
В. Путинниң Айыткалын кол-колунга доктаар болза мындыг. 2 шак ажыг үргүлчүлелдиг болган Айыткалдың үезинде шиитпирлээри чугула оон-даа өске айтырыгларга ол доктааган. Чурттуң тоткаш, дажаарап барган элитазының дугайында чугаалап тура, В. Путин дайын-чаа шөлүнде амы-тынын артынга каггаш, чурту дээш чаалажып турар оолдарга улуг ынанып турарын демдеглеп, эрге-чагырганы оларга дамчыдып бериксээн күзелин илереткен. Эрге-чагыргага ындыг коргуш чок, шиитпир хүлээп алырындан дадай дивес дидим, ээ-харыысалгалыг кижилер херек деп бодалды ол илереткен. Оларны белеткээр өөредилге черлери бүгү чуртка ажыттынар.
Бо удаада Президентиниң Айыткалы мооң мурнунга айыткалдардан хөйге чедингир-билдингири-биле ылгалып, даштыкының семээшкиннеринге төлептиг харыы болуп, бүгүдениң сонуургалын хандырган, өжээти дайзыннарывыстың безин. Бодунуң эрге-ажыктарын, бот-догуннаашкынын Россия хандырып шыдаар дээрзин ооң айыткалы бадыткап турар. Ындыг болганда ону российжи кижи бүрүзү бот-номчуп танышканы-ла дээре. Дыка хөй айтырыгларга харыыны ында берип турар.
А.ХЕРТЕК белеткээн
Чурукту интернеттен алган.
«Шын» №16 2024 чылдың март 2
