«Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилел-биле 2026 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир Бүгү-российжи бадылаашкын 2025 чылдың апрель 21-ден эгелээн. Тыва Республиканың чурттакчы чону бадылаашкыннарга идепкейлиг киржип эгелээн.
Россияның Президентизиниң шиитпири-биле «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилелдиң боттанылгазы 2025–2030 чылдарга санап каан «Амыдыраарынга инфраструктура» деп чаа национал төлевилелдиң составы-биле уламчылаар.
Ам кожууннарда бадылаашкыннар кандыг байдалда чоруп турарын көрээлиңер. Бо чылгы төлевилелдерниң хөй кезии Ада-чурт камгалакчыларынга тураскааткан “Алдар аллеялары” болуп турар. Ам оларның каяа турарын чүгле бадылаашкынның түңнелдеринден көөр-дүр бис.
Республиканың бир улуг кожууну Бай-Тайга бо чылын 3 төлевилелди киириштирген. Бир дугаар төлевилел – Тээли суурга тускай шериг операциязының маадырларынга “Алдар” аллеязы. Аңаа ТШО-га албан-хүлээлгезин күүседип тургаш, маадырлыы-биле мөчээн чаңгыс чер чурттугларының аттарын мөңгежиткен мемориалдыг самбыра турар. Аллеяның төвүнге беш адыр сылдыс, ону долгандыр чечектер олурткаш, дыштаныр сандайларны тургузар. Кожууннуң чурттакчыларының бир ынак, дыштаныр чери болур аллея дээш бо хүнде 24 кижи соңгаан (апрель 28-тиң көргүзүү).
Ийи дугаар төлевилел Тээли суурга “Даш чонукчуларының парыгы” дээш 195 кижи бадылаан. Тээлиниң төп девискээринге биче архитектурлуг хевирлер турар. Ол паркка тус черниң даш чонукчуларының, чурукчуларның, фотографтарның ажылдарын делгеп садар ярмаркаларны үргүлчү организастаар.
База-ла Тээлиге уруглар ойнаар шөл кылыр, ол дээш 25 кижи соңгаан. Аңаа чаштарның болгаш школачыларның дыштанылгазын организастаар, кадыкшылын болгаш айыыл чок чоруун, кадык амыдырал дээш пропаганда ажылын чорудар шөл болур.
Кыдыг-кызыгаар Тере-Хөл кожуун бо чылын 2 төлевилелди кылган. Куңгуртуг суурнуң Молодежная кудумчузунга уругларга спортчу шөл биле суурнуң төвүнге Ада-чурт камгалакчыларынга “Алдар” аллеязын тургузар.
Спортчу шөлге бичии уруглар ойнаар комплекс база хол бөмбүү, баскетбол, биче-футбол ойнаар шөлдер турар. Девискээрни долгандыр чырыдар, ол ышкаш хадылар олуртуп ногаанчыдар. Бо төлевилел дээш 8-ле кижи бадылаан.
Тере-Хөлдүң Ада-чурт камгалакчыларынга “Алдар” аллеязы дээш 255 кижи үнүн берген. Аллеяны долгандыр ыяштар олурткаш, чырыдар. ТШО киржикчилериниң ат-сывын мөңгежиткен хүндүлел самбыралары, ол ышкаш ук кожууннуң Ада-чурт камгалакчыларынга тураскааткан стелла база турар.
Төп кожууннар аразындан бо чылын Чөөн-Хемчик эң-не хөй 6 төлевилелди киирген. Баян-Тала, Бажың-Алаак сумуларга Ада-чурт камгалакчыларынга “Алдар” аллеялары, Ийме суурга улустуң хөөмейжизи Коңгар-оол Ондарга тураскааткан аллея, Чадаана хоорайга кожууннуң спортчуларынга тураскааткан аллея, Хайыракан сумузунга спортчу шөл, Теве-Хаяның стадионун чаагайжыдары дээш чөөн-хемчикчилер бадылап эгелээн.
Эң-не хөй үннү Теве-Хаяның стадионун чаартыр дээш, 2107 кижи соңгаан. Бажың-алаакчылар 1537 кижи “Алдар” аллеязы дээш бадылаан. Баян-Тала – 309, Ийме – 94, Чадаана хоорай – 342, Хайыракан 81 кижи чурттап турар черлериниң чаагайжыдылгазы дээш үнүн берген.
Бо саннар апрель 28-тиң көргүзүү-дүр. Бадылаашкынның доостурунга чедир ам-даа бир ай чартык үе бар (июнь 12-ге чедир). Ынчангаш Тываның чурттакчы чону чурттап турар хоорай-суурларыңарга чараш девискээрлер, спортчу шөлдер, “Алдар” аллеялары турзун дээш, бадылаашкынга эки идепкейлиг киржирин кыйгырып тур бис.
zagorodsreda.gosuslugi.ru сайтының медээзи-биле, 2026 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир Бүгү-российжи бадылаашкынга бо хүнде республиканың 27 муң ажыг чурттакчызы киришкен.
Барыын-Хемчик биле Чөөн-Хемчик кожууннарның, ол ышкаш Ак-Довурак хоорайның чурттакчылары эң-не идепкейлиг киржип турар. Чижээ, Ак-Довуракка “Ленин кудумчузунда тротуар оруунуң чаагайжыдылгазы” төлевилел дээш 4700 ажыг кижи соңгаан. Сүт-Хөл биле Кызыл кожууннарның база республиканың найысылалының чурттакчылары идепкейжи эвес чоруун көргүзүп, эң-не эвээш соңгуп турар.
“Хүндүлүг чаңгыс чер чурттугларым! Бо хүннерде «Амыдыраарынга инфраструктура” деп президентиниң национал төлевилелиниң «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилелдиң иштинде чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир бадылаашкыннар чоруп турар. Силерниң үнүңер — бистиң хоорайларывыстың болгаш суурларывыстың келир үези дээш бээр үнүңер-дир!” — деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың чурттакчы чонунга кыйгырыгны бодунуң блогунга бижээн.
Бүгү-российжи бадылаашкынга киржир дээр болза, «Госуслуги. Решаем вместе» мобильдиг капсырылга таварыштыр, zagorodsreda.gosuslugi.ru платформага азы хөй-ниити черлеринге волонтёрлар дузазы-биле бадылап болур.
Алдынай СОЯН.
Чурукту ТР-ниң Чазааның парлалга албанының медээзинден алган.
«Шын» №16 2025 чылдың май 1