“Алдын-Казар” өгбевистиң кожамыктары

Ховар дээн чараш арын-шырайлыг, чойган дег хөнү дурт-сынныг, кедээ черниң пөжү дег чоон, дыдыраш кара чаштыг, Алдын-Казар деп шолалыг, Доңгак Алдын-кыс Чолдак-оол кызы Улуг-Хемниң Чаатыга чурттап чораан. “Алдын-Казар” угаангыр-сагынгыр төөгүчү, тыва улустуң аас чогаалын кончуг билир, боду-даа кожамыктарны чогаадып ырлаар чораан.
Ооң кожамыктап ырлаарын дыңнап чораан болгаш, оларның чамдыызын утпайн, сактып, чамдыкта ырлап-даа чоруур мен. Ам оларны силерге бараалгадыйн.

Чаатыга чаптып оъттаан
Чылгы малым таан чараш.
Чындыңнадыр челзип келир
Чындыр-карам үнү чараш.

Шилги-Дайның оъттаар чери
Шириктиг-ле Мөөрүк-Тайга.
Чиңге-карам орар чери
Ширээ кыры, хевис кыры.

Хендирбелиг мойнум болган
Кезек Долаан даайларым.
Кезек Доңгак олардан хөй,
Кезик чамдыы Хендергеде.

Ооргалыг мойнум болган
Он-на Доңгак даайларым.
Он-на Доңгак оон-даа көвей,
Орт кезии Он-Кажаада.

Салчактарның хайыразы
Чараш чаавам кажа берген.
Чараш чаавам даарап берген
Сапык идиим элей берди.

Оюннарның хайыразы
Ортун чеңгем кажа берген.
Ол-ла чаавам даарап берген
Ойнаар-кызым ыглап чору.

Даайларым таан тенек,
Дажы-торгу кедер бис дээр.
Даш-ла-Борам таан омак,
Дагжаар чүген кедирзин дээр.

Күүйлерим таан тенек,
Хүрең торгу кедер бис дээр.
Күжүр-Хүрең таан омак,
Хүмүш чүген кедирзин дээр.

Чыланныгга чаптып оъттаан
Чылгым биле хойларымны.
Кожамыктап халдып келир
Кончуг ынаам үнү чараш.

Хендергеге кээриңде,
Хевек дилеп келбедиң бе.
Хевекейге тода бергеш,
Хертее-ле бербедиң бе.

Өвүр оглу кээргенчиг,
Өрге аңнаар кээргенчиг.
Өрге эъди дергилепкеш,
Хонак дилээр кээргенчиг.

Кашпал оглу кээргенчиг,
Хайыр манаар кээргенчиг.
Калбак чарын астып алгаш,
Тараа дилээр кээргенчиг.

/ Василий ДОҢГАК.

"Шын" 2023 чылдың апрель 1 №23

#Шын #Тыва #Чогаал #ТываУлустуңАасЧогаалы #АасЧогаал #Кожамыктар