Россияда аргар-кошкарныӊ баш санын учеттаар. Шак ындыг ажылды кылып чорударын Алтай Республикада Сайлюгем национал парк саналдаан. Регионнар аразында «Ирбис» ассоциациязы ону деткип турар.
Россия-биле Моолдуӊ эртемденнери ийи чурттуӊ кызыгаарыныӊ чоогунда одарлап чурттап чоруур аргар-кошкарныӊ шуптузун санаар деп дугурушкан.
«Аргар-кошкар көжүп чурттаар аӊ болгай. Чайын Россияныӊ девискээринге чедип келир, а кыжын Моолдуӊ чуга харлыг черлеринче көжүп чоруй баар. Тываныӊ девискээринде аргар-кошкар көӊгүс дедир болуп турар. Сайлюгем национал парктыӊ Уландырык биле Сайлюгем кластерлиг участоктарда бөлүк аргар-кошкар бар. Ынчалза-даа национал парктыӊ девискээринден аӊгы черлерде ол элээн хөй.
Ынчангаш «Убсунур ыйгылаажы» заповедникте тыва коллегаларывысты аргар-кошкарныӊ баш санаашкынынга киржирин дилээн бис. Тываныӊ девискээринде чүс хире баш бар дээрзин демдеглеп турар. Россия биле Моолдуң кызыгаарында чүгле чаӊгыс кодан аргар-кошкар одарлап көжүп турар боорга, Моолдуӊ бойдус камгалакчылары-биле хөй чылдарда кады ажылдап турар бис» — деп, Сайлюгем национал парктыӊ директорунуӊ оралакчызы Денис Гуляев тайылбырлаан.
Ийи чурттуң экологтарыныӊ хуралы ноябрь 3-те Кош-Агач суурда Сайлюгем национал парктыӊ аалчылар хүлээр төвүнге болган. Россияныӊ талазындан Сайлюгем национал парктыӊ, Алтай биле Убсунур ыйгылаажы заповедниктерниӊ ажылдакчылары, «Ирбиштиӊ изи-биле» деп эки турачылар экспедициязыныӊ волонтерлары, а Моол таладан Алтай – Моолдуӊ онза камгалалдыг бойдус девискээриниӊ дирекциязыныӊ, «Увс-Нуур» заповедниктиӊ төлээлери киришкен.
Делегейде эӊ улуг аргар-кошкар — бистиӊ чуртувуста. Ону алтайныӊ даг аргары деп адап турар. Аргар-кошкарны кадагалап арттырар талазы-биле кол национал документини РФ-тиӊ Бойдус яамызы 2022 чылдыӊ төнчүзүнде бадылаан. Аргар-кошкарныӊ Россия – Моол аразынга шаптык-моондак чок одарлап көжүп чурттаарын, оларныӊ турлааныӊ чоогунда кижилер чурттап-даа турар болза, аӊ-меӊниӊ өзүп- көвүдээринге таарымчалыг байдалдарны тургузарын 41-р дугаарлыг Айтыышкында тодаргай бижээн.
«Бо стратегия дээрге аргар-кошкарны камгалаар сорулгалыг ведомстволарныӊ болгаш организацияларныӊ ажыл-чорудулгазыныӊ ниити планы-дыр. Улаштыр регион бүрүзү боттарыныӊ тодаргай планын тургузуп алыр. Россияныӊ аргар-кошкарларыныӊ кол кезии Алтай Республиканыӊ Кош-Агач районунда одарлап чурттап чоруур» — деп, Сайлюгем национал парктыӊ директору Денис Маликов чугаалаан.
Чаӊгыс аргарны, кошкарны учетка ийи катап киирбези-биле аӊ санаашкынын кызыгаарныӊ ийи талазынга чаӊгыс ол-ла үеде, ноябрь 4–15 хүннеринде, харылзажып тургаш чорудар деп шиитпирлээн. Бөлүктерге үстүп алгаш, ажылдаар маршруттарын болгаш планын тургузуп алган. Күрүне кызыгаарыныӊ чоогунда Тыва, Алтай республикаларныӊ кезек черлеринде аргар-кошкарны ол үеде санап турган. Учёт ажылыныӊ түӊнелин декабрь айда дыӊнадыр.
Сайлюгем национал парктыӊ парлалга албанының медээлеринден
Р. ДЕМЧИК очулдурган.
Чурукту интернет четкизинден алган.
«Шын» №89 2023 чылдың ноябрь 22