Эрткен дыштаныр хүннерде “Арыг агаарны шилип тур мен” деп Бүгү-российжи акция-биле Кызылга эрткен улуг хемчээлдиг чарышка ийи чүс кижи киришкен. Чуртта бо хемчегни үш дугаар эрттирип турар болза, Тыва аңаа бир дугаар каттышкан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунда регионнуң чурттакчыларының акцияга улуг сонуургалын демдеглээн. Ооң бодалы-биле алырга, бо чүүл кижилерниң кадыкшылын быжыктырып, бойдусту камгалаар чүткүлүн көргүзүп турар. «Ындыг эгелээшкиннерниң ачызында долгандыр хүрээлелге камныг хамаарылга культуразы хевирлеттинип, экологтуг арыг транспорттуң ажыглалы чоорту сайзыраар ужур- луг» – деп, регионнуң Баштыңы онзалап демдеглээн.
Кызылга ол акция-биле чадаг чарышты база чадаг-тергелиг үнүүшкүннү организастаан. Советтиг Тываның 5 чыл ою аттыг стадиондан стартты берген. Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Уран-оол Ондар чыылганнарга байырны чедирип, республиканың чурттакчыларын экологтуг хоралыг транспорттан ойталаарынче кыйгырган.
Чарыштың киржикчилерин 18-тен 39 харга чедир база 40 хардан өрү назы-хар аайы-биле ийи бөлүкке аңгылаан. Олар Улуг-Хемниң эриин дургаар «Кадыкшыл оруу»-биле маңнааш, Аныяктар сесерлиинге чарыжын дооскан. Уран-оол Ондар баштаан республиканың эрге-чагырга органнарының удуртукчулары чадаг-тергелиг чарышка киришкеннер. Кижи бүрүзү электромобильче, чадаг-тергеже азы иттинер-тергеже шилчип, арыг чараш бөмбүрзектиң келир үезинге үлүг-хуузун киирип болурун боттарының чижээнге көргүскеннер.
Хемчегниң кол организакчызы – Тываның Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы чарыштың түңнелдерин үндүрген. 18–39 эр улус аразынга 8 минута 10 секунда үени көргүскеш, Каң-Демир Оюн тиилээн. Ийиги черни Илья Гераськин (8:38), үшкү черни – Дидим-оол Ооржак (8:45) алган. Херээженнер аразынга бирги черни Дамырак Сарай (11:59), ийиги база үшкү черлерни – Ай-Кыс Отугбай (12:02) биле Алина Таспанчик (12:53) үлешкен.
40 назы-хардан өрү эр улус аразынга Александр Оюн 8 минута 12 секундада эрткеш чемпионнаан, мөңгүннү база хүлерни Айдемир Салчак (9:52) биле Олег Саяты (10:22) чаалап алган. Херээженнер аразынга Мария Зотова эң маңгыр болган, ол хемчээлди 10 минута 41 секундада эрткен, ооң соонда Юлия Салчак (13:46) база Гульнара Сапыянова (14:54) келгеннер.
18–39 харлыглар аразынга чемпионнаан Каң-Демир Оюн – 6 чыл стажтыг спортчу. Эки күш-шыдал белеткели – ооң хүн бүрүде белеткелинде. «Белеткел чок чаңгыс-даа хүн эрттирбес мен. Тренерлерим мени бо чарышка белеткениринге дузалашкан» – деп, ол чугаалаан.
«Арыг агаарны шилип тур мен» деп Бүгү-российжи акция «Экологтуг чаагай чорук» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилелиниң чоннуң ынак шимчедикчизи болуп, кадык амыдыралды нептередиринче, хуу автотранспортту ажыглаанындан агаарже ышты үндүрерин эвээжедиринге болгаш ажыктыг эко-чаңчылдарны хевирлээринче угланган.
Владислав Ховалыг акцияның Кызылга эртип турарының дугайында чугаалап тура, арыг агаарже хоралыг ыштарны эвээжедиринче угланган «Арыг агаар» федералдыг төлевилелде киржип турар хоорайлар даңзызынче Тываның найысылалы киргенин сагындырган. «Төлевилелдиң күүселдези дүрген эвес-даа болза, амгы үеде тынып турар агаарывыстың шынарынга кижи бүрүзү салдарны чедирип болур» – деп, Тываның Баштыңы демдеглээн. Чурттакчы бүрүзүнүң медерелдиг чоруу бойдусту кадагалап арттырарынга болгаш келир салгалдарның кадыын камгалаарынга дузалаар дээрзин ол онзалап демдеглээн.
Акцияның киржикчилери спортчу массалыг хемчеглерге киржип, роликтер, иттинер-терге, чадаг-терге-биле чоруп, кылаштап, маңнап дээн ышкаш, экологтуг хемчеглерге каттыжып, социал четкилерге #выбираючистыйвоздух база #Кызыл деп хештегтер-биле фото-чуруктарын үлежип болур.
Акцияның түңнелдерин Москвага, сентябрь 7-де, Ак-көк дээрлиг арыг агаарлыг бүгү-делегей хүнүнде үндүрер. Тиилекчилерни тураскаалдыг шаңналдар-биле шаңнаар, а онза түңнелдерни көргүскен эң идепкейлиг киржикчилер Россия Федерациязының Бойдус курлавырларының болгаш экология яамызының база акцияның партнерларының үнелиг шаңналдарын алыр.
А. МОНГУШ.
Чурукту ТР-ниң Чазааның сайтызындан алган.
“Шын” №19 2025 чылдың май 22