Өске чылдарда республикага эмчи кадрлар айтырыы нарын байдалга турган болза, бо сөөлгү ийи чылда байдал чүгээртеп, Тывадан дашкаар ажылдап чорупкан эмчилер катап чанып кээп эгелээни көскү апарган. Күрүнениң талазындан “Кадыкшыл” национал программада кирип турар янзы-бүрү программалар эмчилерге шилилге кылыр арганы берип турары кол чылдагааннарның бирээзи дээрзин эмчилер боттары чугаалап турар. Оларның дугайында “Шын” солунга база удаа-дараа бижип турган.
Бо удаада “Көдээ черниң фельдшери” программа-биле Тываның кыдыг-кызыгаарында турар Мөңгүн-Тайга кожууннуң чедери берге Тоолайлыг суурунуң фельдшер-акушер пунктузунуң фельдшери Чойган Николаевич Куулар-биле чугааны кылган бис. «Кадык камгалалы» национал төлевилел боттанылгазы-биле туткаш, бо чайын ажыглалче киирген, эмчи дузазын көргүзеринге амгы үении-биле дериттинген, изиг, соок суглуг ФАП-та фельдшер эмчи ажылдаа-ла, чартык чыл четпээн. Бодунуң өскен-төрээн чери Сүт-Хөл, өг-бүлезиниң чурттап турар чери Кызыл хоорай, ажылдап турар чери Тоолайлыг суур. Мындыг тарамык байдалда ажылдап турар-даа болза, ону бергезинмейн, хүлээнген ажылынга бүгү сеткилинден бердинип ажылдап кирипкен.
“Эгезинде “Көдээ черниң фельдшери” программа-биле ажылдаар дээш, резюмемни ынаар-мынаар салгылаптарымга, Ямал-Ненецк автономнуг округче дораан чалай берген. Акша-шалыңы шыырак-даа болза, чер аразы ырак болганындан чорбайн бардым. Оон өг-бүлем-биле сүмелешкеш, Тывага ажылдаар деп шиитпирлеп алган бис. Ынчан мени Кадык камгалал яамызы Эрзинниң Качыкче ажылдаарын сүмелээн. Ынаар чоруурунга белеткенип турумда, Мөңгүн-Тайганың төп кожуун эмнелгезиниң улуг эмчизи Дугаар-оол Шожал-Даржааевич Хертек Тоолайлыгга ажылдаарын сүмелээн. Өөм ишти Мөңгүн-Тайга чурттуг болганы база бир чылдагаан болуп, ынаар чая тырта берген чүве. Ынчалдыр бо хүнге чедир чаа ФАП-та ажылдап турар мен” – деп, аныяк фельдшер чугаалады.
Чойган Куулар школаны Сүт-Хөлге 2001 чылда дооскаш, шериг албанын эрттирген соонда, 2005 чылда Красноярск крайның Дивногорск хоорайының медколледжинче өөренип кирип алган. Ону ол 2009 чылда фельдшер мергежилдиг дооскан. Аныяк фельдшер эмчи бодунуң ажыл-агыйжы намдарын төрээн кожуунунуң төп эмнелгезинден эгелээш, ол-ла кожууннуң дүрген эмчи дузазы чедирер албанынга фельдшерлеп база ажылдаан. Эмчи мергежили-биле ажылдаан үелеринде 2017-ден 2022 чылдың чайынынга чедир, беш чыл дургузунда, Кызылдың 55 дугаар мото-адыгжы бригадазынга эмчи ротазынга ажылдааны онзагай черни ээлеп, ооң тура-соруун улам быжыктырган. Аныяк фельдшер каш удаа шериглер-биле республикадан дашкаар үнүүшкүннерге киржип, чижээ, Донецк чоогунда кызыгаарга дайынчыларга эмчи дузазын чедирер ажылы аңгы-аңгы байдалдарга чоруп турган.
“Ол үеде шериг оолдарның колдуунда-ла оорга, бүүректери аарыыр, соокка чиңнедип каапкан болур чораан. Эр хиндиктиг, бистиң төрээн чуртту камгалаар, кадыг-бергени шыдажып эртери – ыдыктыг хүлээлгевис болгай. Бо-ла эскерип чоруурумга, ылаңгыя бистиң оолдар дыка шыдамык, черле бергелерге торулбас, белен-селен оом-моом аарып тур деп баажыланмас чорду. Эрткен чылын Россияның камгалал сайыдының дужаалы-биле эмчи роталарында ажылдап турар эмчилерни мөөңнээш, коронавирус өөскүп турган черлерже тарады октап эгелээн. Меңээ Хакасия таварышкан. Аңаа хамчыктыг аарыгның калчаарап өөскүп турган үезинде дөрт ай ажылдадым. Аарыг чоорту чавырлып эгелээрге, чандырыпкан. Ол аразында шериг кезээнге ажылдаар херээм хуусаазы төне бээрге, бо чайын “Көдээ черниң фельдшери” программа-биле Мөңгүн-Тайгаже ажылдап чорупканым бо” – деп, фельдшер эмчи немеди.
Кайызы-даа эмчи мергежилдиг аныяк өг-бүле Чойган биле Байлак Кууларлар 9 класс кыстыг, 2 класс оолдуг. Байлак Бады-Байыровна республиканың перинаталдыг төвүнде анестезист эмчи сестразы. Кайызы-даа улустуң кадыын камгалаар мергежилди шилип алган болгаш, ажылдың чай чогун эки билир. Үр үеде ында-мында чурттап турар-даа болза, барык өөрени берген.
Чойган Николаевичиниң өскен өг-бүлезинде эмчи мергежилдиг кижи чок боорга, авазы аңаа бичии турда-ла эмчи болурун чагып турган. Чойган Николаевич авазының күзелин боттандыргаш, ооң кадыынче улуг кичээнгейни салып, чайлыг үезинде 69 харлапкан авазын база эмнеп турар. Александра Кызыл-ооловна Куулар Сүт-Хөл кожууннуң хүндүлүг хоочуну. Уругларының ачазы чок болган соонда, дөрт ажы-төлүн эртем-билигге чедирип, чонунга ажыктыг ажылды кылып чоруур кижилер кылдыр кижизиткен.
“Эмчи мергежилин чедип алгаш, ажылдап келген үемде чер-черлерде чоннуң кадыының байдалы чурттап турар чер-девискээри, бойдузундан база дыка хамааржырын эскерер чордум. Чижээ, Тоолайлыгның чонунуң белен-селен аарывазын магадаар мен. Суурда школаның, чагырга чериниң, клубтуң ажылдакчылары, өөреникчилер бар. Хөй кезии тайгада мал малдаан кадарчылар болур. Бо каш ай ажылдаарымга, ийи-чаңгыс хан базыышкыны чавызаан, көдүрүлген улустан өске аараан кижи келбээн. Агаар-бойдузу кайгамчыктыг чараш, арыг. Чип турар чеми база экологтуг арыг чемнер. Дыка хүндүлээчел, эки чон аразында ажылдап турарымга өөрүүр чордум. Черле ынчаш, кожууннуң эмчи коллективи база демниг, улуг эмчизи ажылынга бердинген, байлак дуржулгалыг, аныяктарны деткип билир эмчи деп хүндүлеп көөр-дүр мен” – деп, Чойган Николаевич түңнеп чугаалады.
“Көдээ черниң фельдшери” программа ёзугаар күрүнеден деткимчеге алган 1 сая рубль аныяк эмчилерге келир чылын хоорай чанынга бажың тудуп алырынга хереглеттинер деп, фельдшер чугаалап турду. Ол ышкаш сагышта чаңгыс анчыг чүүл – чуртта болуп турар дүшкүүрлүг байдал.Ылаңгыя аныяктарга келир үеже хөгжүлделиг план тургузары арай-ла нарын болуп турар. Ындыг-даа болза “Келдирти бээр болза, боданмайн-даа, өске өөрүм-биле деңге мобилизацияже чоруурунга белен мен. Өг-бүлем база баш бурунгаар ол дугайында билир. Амдыызында улуг план салбайн, шаавыс-биле чонга ажыктыг болур дээш кызып ажылдаар бис” – деп, эмчи чугаазын доосту.
К. Монгуш.
Чуруктарны интернеттен алган.