Карина Кан социал керээ программазының ачызында өг-бүлелерге, ылаңгыя ундаралга алыскан азы бурунгаар чүткүүр күзелин ышкыныпкан бичии чаштарга болгаш улуг кижилерге, психологтуг дузаны чедирер аргалыг болган.
Аныяк специалист 2024 чылда Казаньда Приволжьениң Федералдыг университединиң психология болгаш өөредилге институдунуң клиниктиг психология болгаш психологтуг ачы-дуза кафедразын чедиишкинниг дооскаш, төрээн Тывазынче чанып келген. Улаштыр күрүнениң аңгы-аңгы албан черлеринче, бүдүрүлгелерже резюмелерин чорудуп, ажыл дилеп кирипкен. Ук угланыышкынга хостуг ажылдаар олуттар тывылбаанының уржуундан, социал керээ программазынга киржир ужурга таварышкан. Ол чогуур документилерни шудургу чыыпкаш, 2024 чылдың сентябрьда комиссияга төлевилелин камгалап алган. Күрүнениң деткимчезиниң ачызында ол психолог өрээлин ажыткаш, бичии чаштар болгаш оларның ада-иелери-биле ажылдап эгелээн.
Карина Кан элээди үелеринде психолог специалистиң дузазын алгаш, магадап ханмаан. Школачы уругга психологтар өттүр көөр азы бодалдарны номчуптар онзагай кижилер кылдыр сагындырган. Шыны херек, ол дээрге кандыг-даа илби-шиди эвес, а психологтуң быжыг билииниң барымдаазы деп ол билгеш, боду база психолог болур быжыг сорулганы салган.
Студент чылдарында өөредилгеден аңгыда, шиңгээдип алган билиглерин практикага ажыглаар дээш, янзы-бүрү социал албан черлеринге удаа-дараа бодунуң изиг күзели-биле халас ажылдап турган. Казаньның Караа көрбестер төвүнге болгаш кем-херек үүлгеткен элээдилер төвүнүң психологтарынга дузалажып, ол мергежилдиң чажыттары болгаш тускай ажыглаар аргалары-биле таныжып алган. Ол ышкаш өөредилге практиказы база студентиниң билиглерин бедидеринге улуг дөгүм болган. Ынчангаш аныяк специалиске социал керээ программазының комиссиязы тускай кабинет ажыдарынга чөпшээрелди берипкен.
Кабинет ажыттынарга-ла, психологтуң дузазын хереглээн кижилер кээп эгелээн. Психологтуң консультациязынче хөй кезиинде элээди ажы-төлдүг ада-иелер айтырыгларлыг кээп турар. Чижээ, эге класстарга чүгле бештерлиг өөренип турган уруунуң өөредилгези кошкаап, программаны угбастап эгелээн азы ада-иезиниң сөзүн дыңнавастап, удурланып, каржы чаңнап турар апарган дээн ышкаш айтырыгларлыг кээп турар. Келген кижи бүрүзүн шинчилеп, ук байдалдың чылдагаанын эки билип алгаш, ынчан сүмелер берип болур деп, Карина Кан демдеглээн. Хөй кезии ажы-төлдүң кижизидилгезинге хамаарышкан айтырыглар тургустунуп турар. Ажы-төлүнге эмин эрттир негелделиг, шоолуг чассытпас, чедиишкиннери дээш өөрүшкүзүн үлежип билбес, ниитизи-биле оларга кичээнгей салбас, деткимче чок дээш чылдагааннар аңгы-аңгы. Ынчангаш ажы-төлдүң сагыш-сеткили ундарап, берге айтырыглар тыптып келирге, улуг улустан чажыртынып, шупту чүүлдү иштинге шыгжап, хагдынчак ажы-төл чүгле элээдилер аразында эвес, а эге класс өөреникчилеринде база хөй болуп турар деп психолог чугаалаан. Ол бүгү чыылгаш, сагыш аарыы тыптыр, улгады бергеш, бодунга бүзүревес, шиитпирлиг базымнар кылырындан коргар кижилер апаар.
Ол ышкаш башкыларынга хомудалдарлыг уруглар база бар. Чижээ, бүгү класс мурнунга чемелеп кончуурга, өөреникчи кижи өскелерден аңгы, мелегей, мугулай кылдыр бодун санап эгелээр. Харыылаарындан коргар, өөренир хөөн чок апаар деп, психолог демдеглээн. Бир эвес өөреникчиге шүгүмчүлел бар болза, өске кижилер чокта, школачының чүгле бодунга чугаалаары чогумчалыг.
Оон аңгыда, ажы-төлүнүң мурнунга аас-дыл үндүрүп турар ада-иелер база көвей. Эң чоок, эргим ынак кижилери улуг үн-биле алгыжып эгелээрге, бичии чаштың психологтуг байдалынга дыка багай салдарлыг. Специалистерге ындыг уруглар-биле ажыл чорудары нарын. Ынчангаш ажы-төлдүң психологтуг байдалы улуг кижилерден хамааржыр. Бичии уругнуң чуртталгаже көрүжү, чугаа-домааның аяны, өөредилгези, ниитизи-биле чон мурнунга бодун алдынып чорууру дээрге ада-иезинден көрүп, өөренип алганы-дыр, деп аныяк специалист саналдап турар. Карина Кан февраль 14-те улуг конференцияга белеткенип турар. Билдинмес айтырыгларны ук мергежилде хөй чылдар дургузунда ажылдап чоруур коллегаларындан билип, арга-дуржулгазын удаа-дараа бедидип алыр аргаларын тып турар.
Олча ОНДАР.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
“Шын” №5 2025 чылдың февраль 13
