"ТЫВА: АГРОИНВЕСТ – 2025”
Март 19–20 хүннеринде Тываның найысылалында болуп эртип турар “Тыва: Агроинвест – 2025” инвестиция шуулганның делегаттары март 19-та Кызыл хоорайда көдээ ажыл-агый продукцияларын болбаазырадыр бүдүрүлгелерге барып, оларның ажыл-чорудулгазы-биле танышканнар.
Олар дээрге “Белдир” көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативиниң Ровенская кудумчуда колбаса, хеңмелээн эът дээш өске-даа аъш-чем аймаан тус черниң малының эъдинден кылып үндүрүп турар цеги, “Вавиол” кызыгаарлаан харыысалгалыг ниитилелдиң Тываның чайгаар үнген кат-чимизинден янзы-бүрү ханды суксуннар, варенье, оът-сигенинден эм оъттар болгаш шайлар кылып үндүрүп турар цеги.
“Тыва: Агроинвест – 2025” инвестиция шуулганның делегаттары “Сергеихинский текстиль” ажык акционерлиг ниитилелдиң Кызылда индустриалдыг парыгында дүк аштап-арыглаар цегин аажок сонуургааннар.
Бистиң республикавыс Сибирь федералдыг округта эң хөй шээр малдыг регион апарган. Тываның агаар-бойдузу соок, кадыг болгаш, хойларывыстың чөөгү хөй болган. Бистиң бөдүүн дүктүг хоювустуң дүгүнүң 32 хуузу чөөк. Ынчангаш кашемир шынарлыг пөс-таавыны республикада хойларның дүгүнүң чөөгүнден келир үеде бүдүрүп үндүрериниң аргазы бар.
Каш чыл бурунгаар Тываже инвестор кирген. Ол дээрге “Сергеихинский текстиль” ажык акционерлиг ниитилел. Ооң удуртукчузу Кыдат күрүнениң хамаатызы Ли Байчунь Россияга үр үе дургузунда чурттап, ажылдап келген. Тываны тавартыр Кыдатче угланыышкынныг Чөөн чүк коридору ажыттынары-биле холбаштыр республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хууда программазын боттандырарынга “Сергеихинский текстиль” ажык акционерлиг ниитилелдиң киржилгези улуг ужур-дузалыг апарган.
Кызыл хоорайга тудар фабриканың техник-экономиктиг үндезинин Тыва Республиканың Чазаанга чугаалажып көрген. Төлевилелди «Инновационный научно-производственный центр текстильной и легкой промышленности» (Пөс-таавы болгаш чиик үлетпүрнүң эртем-бүдүрүлгезиниң чаартыкчы төвү) ажык акционерлиг ниитилел ажылдап кылган. Дүк болбаазырадыр фабриканы тудар 3 га черни Кызыл хоорайда индустриалдыг парктың девискээринге тускайлаан. Федералдыг болгаш республиканың бюджединден акшаландырыышкын-биле бүдүрүлгениң корпузунуң тудуу доозулган. Инвестор бодунуң акша-хөреңгизи-биле садып эккелгени дүк аштап-арыглаар дериг-херекселди тургускан. Чээрби сес ажылчын туруштарны ажыткан, бүдүрүлгеге ажыл шуудаарга, ажылчын туруштарны немей ажыдар. Бир чылда бо цехке 1 600 тонна дүктү аштап-арыглап болур. Бүдүрүлгениң директору Р.Н. Дарбактың чугаазы-биле алырга, Тываның малчыннары чылда 1000 хире тонна дужаап шыдаар. Ынчангаш дүктү Даг-Алтайдан, Моолдуң Тыва-биле кызыгаарлашкак аймактарындан немей киир сөөртүр апаар.
Аштап-арыглаан дүктүң баштайгы партиязын “Сергеихинский текстиль” ажык акционерлиг ниитилелдиң Владимир областа пөс-таавы фабриказынче чоруткан. Бүдүрүлге бодунуң баштайгы продукциязын үндүрүп эгелей берген. Ол дээрге кылын болгаш кадыг кидис. Ону камгалал идик-хеп, дериг-херексел, шеригге болза, куяк-хөректээштер (бронежилеттер) кылырынга ажыглап болур. Хөмүр-даш доозуну холумактыг өрттенмес кидисти база үндүрүп эгелээн. Ону өрттен камгалалдың хептер даараарынга дээш өске-даа хереглелдерге ажыглап болур.
Дүк аштап-арыглаар бүдүрүлгениң баштайгы продукцияларының делгелгезин Россияның аңгы-аңгы регионнарындан, Кыдат болгаш Моолдан келген делегацияларның кежигүннери кичээнгейлиг көрүп, продукцияның шынарынга болгаш каяа ажыглап болурунга хамаарыштыр айтырыгларны бүдүрүлгениң технологтарынга салып турган. Моолдуң Убса аймактан келген делегациязының кежигүннери Тывада чаа бүдүрүлге-биле сырый ажылдаары дыка ажыктыг болур дээрзин чугаалааннар.
Тывада мал дүгүн болбаазырадыр бүдүрүлге тыптып келгенде, республика малының санын көвүдедир ужурлуг, ынчангаш мал одарларының оът-сигениниң шынарынче кичээнгейни салыры чугула апарган дээрзин Россияның эртемнер академиязының черниң оът-сигениниң кааңдап кургаар чоруун шинчилээриниң Волгоград хоорайда төвүнүң директорунуң оралакчызы, эртемден А.Н. Кузенко демдеглээн
Томск хоорайда “Сава” компанияның төлээзи Т.Н. Кухоренко республиканың кат-чимизинден, оът-сигенинден суксуннар болгаш эм оъттар, шайлар бүдүрүп үндүрүп турарын сонуургап, “Вавиол” кызыгаарлаан харыысалгалыг ниитилел-биле кады ажылдажылга дугайында бодал тыптып келгенин чугаалаан.
“Сергеихинский текстиль” ажык акционерлиг ниитилелдиң Кызылда бүдүрүлгезиниң федералдыг болгаш тус чер бюджеттеринге киирер үндүрүү ниитизи-биле 57 сая рубль хире боор. А төлевилелди боттандырарынга чарыгдалдар — 295 сая рубль түңнүг дээрзин сагындыраал.
“Тыва: Агроинвест–2025” инвестиция шуулганы ажылын бөгүн Кызылда Аныяктар ордузунда уламчылап турар.
Ш. МОҢГУШ.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №10 2025 чылдың март 20
