“Шынның” почтазындан
📢 Бай-Тайгага эрткен байырлал-мөөрейлер
Апрель сестиң хүнүнде Тээлиниң Николай Өлзей-оол аттыг культура бажыңын мөөң чаштар, оларның башкылары, чогаалга сундулуглар, культура ажылдакчылары долдур ээлей берген. Чаштарның арыннарында өөрүшкү чайнаан, торгу-чычыыдан даараан тыва хептерин кедипкен, ама саазыннарны туткулапкан, келген аалчылар − Тываның улустуң чогаалчызы Николай Шагдыр-оолович Кууларга база Россияның болгаш Тыва Республиканың чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү Зинаида Салчаковна Серен-Чимитке номчуп бээр шүлүктерин шээжилеп, катаптап чоруп турганнар.
Өөреникчилерин эдертип алгаш келген башкылар: Кызыл-Даг ниити билигниң Анчымаа Тока аттыг ортумак школазының орус дыл башкызы Ольга Күжүгет, Шуйнуң ниити билигниң ортумак школазының башкылары Аржаана Күжүгет, Долаана Лапчаа, Шуйнуң кадыкшылга школазының башкызы Шеңне Хертек, Бай-Талдан улуг чогаалчыларын башкарып келген Ай-кыс Күржап, Найырал суурнуң библиотекары Сайлык Хандармаа, Тээлиниң В. Кара-Сал аттыг ниити билигниң ортумак школазының тыва чогаал башкызы, кожуунда "Мөңгүлек" аттыг чечен чогаал каттыжыышкынының кежигүнү Ангелина Соян оларны адап, мактавас аргажок.
Тиилекчилер
Байырлалдың кол кезээн чогаалчыларывыс ээлеп, кожуун иштинге чарлаттынган ийи улуг мөөрейниң түңнелдерин үндүрүп, тиилекчилерни шаңнадылар.
6–8, 9–11 класстың өөреникчилериниң аразынга шүлүк чогаадыр уругларга "Төрээн черим, төрел аймаам, найырал, ынакшыл" деп мөөрей ийи дугаар чыл эртип турар. Бо чылын шупту 20 киржикчи 27 шүлүктү бижип киирген. Тиилекчилерни адаарга, мындыг. 9–11 класстар аразынга 1-ги черни Шуй суурдан 9-ку классчы Сүрүң Долума ээлеп, Хүндүлел бижик, 2000 рубль-биле шаңнаткан. 2-ги черни Тээли ортумак школазындан Хүлер-оол Буянды ээлээш, Хүндүлел бижик, 1500 рубль-биле шаңнаткан. 3-кү черни ээлээн Бай-Тал суурдан Эрелчин Шагаананың, шаңналы – Хүндүлел бижик, 1000 рубль. 6–8 класстар өөреникчилеринден 1-ги черде − Күжүгет Алияна, Кызыл-Даг суур, Хүндүлел бижик, 2000 рубль-биле шаңнаткан. 2-ги черде − "Авырал" немелде өөредилге төвүнүң сургуулу, 7-ги классчы Монгуш Оргаадай, шаңналы: Хүндүлел бижик, 1500 рубль. 3-кү черни – Тээли суурдан 6-гы классчы Салчак Доржама ээлеп, Хүндүлел бижик, 1000 рубль-биле шаңнаткан.
Шупту киришкен школачыларга бо мөөрейниң тургузукчузу болгаш деткикчизи Зинаида Серен-Чимит чогаалчы чаа үндүрүп алганы "Ойнаарактарның хомудалы" деп бичии уругларга өңнүг чуруктарлыг номун белек кылдыр тудускан. Келир үениң шүлүкчүлерин белеткеп эккелген башкыларга болгаш өске-даа удурткан культура, улус өөредилгезиниң ажылдакчыларынга "Өөрүп четтириишкин" бижиктерин база чогаалчы тывыскан.
Чаа үнген ном "Ойнаарактарның хомудалының" таныштырылгазын Н. Өлзей-оол аттыг культура одаанга база Тээли суурнуң "Чаптанчыгбай" аттыг ясли-садының бичии чаштарынга эрттиргилээн, ол ном кожууннуң шупту уругларынга онза солун белек болган.
Улуг чогаалчывыс Николай Шагдыр-оолович Куулар 18 хардан өрү назылыг шүлүк бижиирин шенеп чоруур кижилерге "Чечен сөстер − шүлүк дизии черивиске төрүттүнзүн!" деп ат-биле шүлүк мөөрейин чарлаан турган. Аңаа шупту тос кижи киришкен. Бирги черни Светлана Самбый-оол ээлеп, 4000 рубль, Хүндүлел бижик-биле шаңнаткан. Ийиги черни Наталья Салчак биле Уран Сотпа үлешкеш, 2500-2500 рубль база хүндүлел бижиктерге төлептиг болганнар. Үшкү черни Томск хоорайда өөренип турар студент кыс Айгуль Иргит ээлээш, 2000 рубль, Хүндүлел бижик-биле шаңнаткан. Арткан киржикчилер чогаалчының адын салган ном белектерни алганнар.
Фотоделгелге
Бай-Тайга кожууннуң тургустунганының 80 чыл оюнга тураскаадып чарлаан, чараш бойдусту тырттырган мөөрей-делгелгениң ажыдыышкыны фойеге эртенги шакта-ла эгелеп, келген кижилерниң кичээнгейин чараш бойдустуң 50 ажыг фоточуруктары хаара туткан. Ооң киржикчилери чаа-ла чурук тырттырарын шенеп чоруур фотографтар болган. Ол мөөрейниң тургузукчузу болгаш деткикчизи Зинаида Серен-Чимит тиилекчилерге шаңналдарын тывыскан. 1-ги черни Агы Хертек ээлээн − 3000 рубль, 1-ги чергениң диплому. 2-ги черни Айгерим Салчак ээлээн − 2000 рубль, 2-ги чергениң диплому. 3-кү черни Айлыкмаа Куулар ээлээн − 1000 рубль, үшкү чергениң диплому. Немелде мактал шаңналды Чымба Омак Болат-оолович ап, 1000 рубль-биле шаңнаткан.
Бо-ла бүгү хемчеглерни планнап боттандырарынга Бай-Тайга кожууннуң культура ажылдакчылары: Айгерим Демир-ооловна Салчак, Анай-Хаак Маңзырыкчыевна Маадыр, Сайдана Алаш-ооловна Хертек, Чиңгис Викторович Ооржак олар идепкейлиг киришкен. Н. Өлзей-оол аттыг Культура бажыңының ажылдакчылары Айдың Сарыглар, Артыш Күжүгет, Сыдым-оол Күжүгет олар чогаалчыларның сөзүнге бижиттинген "Бай-ла-Тайгам", "Даңгына", "Катап келбес" деп ырларны тааланчыг бадырганнар. Чонга бараан болган Төпчүткен библиотека системазының ажылдакчыларының шуптузунуң киирген үлүг-хуузу бо хемчеглерниң бедик деңнелдиг, эки организастыг эртеринге салдарлыг болган. Чыылган чоннуң макталы, кайгаан чүүлү: чогаалчылар боттарындан акша-төгерикти үндүрүп, улуг-биче кижилерни шаңнааны. "Хөй чоннуң кежиин аалдап алдылар" деп үнелелди оларга келген улустуң берип турганы черле ужурлуг.
Наталья Салчак,
Бай-Тайга кожуунда "Мөңгүлек" чечен чогаал болгаш ыры-хөгжүм каттыжыышкынының удуртукчузу