Туран хоорайның 1 дугаар школазының төөгү башкызы, Бии-Хем кожууннуң төөгү болгаш ниитилел эртемнериниң башкыларының муниципал каттыжыышкынының удуртукчузу Баяна Орлановна Сат:
– 2024 чыл ниитизи-биле мээң өг-бүлемге-даа, башкы мергежилимге-даа канчаар-даа аажок онзагай чыл болганын демдеглексээр-дир мен. Өг-бүлевиске 3 дугаар мөге шыырак оглувус төрүттүнүп келгени улуг белек болган. “Кижи чурттуг, куш уялыг” дээниниң бирээзи – оглувустуң чырык чер кырынга бодарап келгени-биле кады чурттаар бажыңывысты база тудуп доозуп алдывыс. Ону өг-бүлевистиң ийи дакпыр өөрүшкүзү деп санаар мен.
Башкы кижиниң чедиишкини өөреникчилери болур дижир. Ынчангаш өөредип чоруур уругларымның чедиишкиннеринге база чоргаарланып чоруур мен. Уралда Россияның ИХЯ-ның юридиктиг институдунга өөреникчилер аразынга болуп эрткен “Хоойлу камгалалы” деп Бүгү-российжи олимпиаданың шилилге чадазын 9-ку классчы өөреникчим Данил Дронин эрте берген. Тывадан чаңгыс-ла киржикчи болган.
Россияның Чырыдыышкын яамызының деткимчези-биле “Россияның өлүм чок полугу” деп хөй-ниитиниң российжи хамааты-патриотчу шимчээшкининиң эрттиргени “Чүректерни оттурбушаан” деп Василий Лановтуң чырык адынга тураскааткан чогаадыкчы мөөрейге 6-гы класстың өөреникчизи Азанов Максим идепкейлиг киришкен.
Республика чергелиг “Келир үеже базым” деп эртем-практиктиг конференцияга 9-ку классчым Константин Ширап “1979–1989 чылдарда Афган дайынынга амы-тынындан чарылган Тыва АССР-ниң дайынчыларының дугайында медээлер баазазын тургузары” деп темалыг илеткелди кылгаш, 2-ги черни алган. Ол-ла мөөрейге “Назы четпээннер аразынга кем-херек үүлгедиишкиннерин болдурбазының талазы-биле информастыг аргалар” деп тема-биле 8-ки классчы Начын Тюлюш база киришкен. Ол темазы-биле аграрлыг лицейге болуп эрткен “Леонардо” деп Бүгү-российжи чогаадыкчы ажыдыышкыннар болгаш эгелээшкиннер фестивалының регионалдыг чадазынга 2-ги черни алган. Ол ышкаш 9-ку классчы Ванесса Байыр-оол “Тыва болгаш Бурят республикаларның чижээнге сарыг шажынның аян-чорукчу туризми” деп темага илеткел кылгаш, 2-ги черге төлептиг болган. Үстүнде адаанывыс Константин Ширап ол-ла темазы-биле бо фестивальга тергиидээн. Шак бо 3 өөреникчим март айда Москва хоорайга болуп эрткен “Леонардо” фестивалының түңнел кезээнге 3-кү черни алганнар.
2024 чылда “Чылдың башкызы” мөөрейниң регионалдыг чадазынга тиилекчи болганым чүгле мээң эвес, чоок кижилеримниң база кады ажылдап чоруур коллективимниң демнежиишкини, кызыл күжү деп санаар мен. Мени деткип, дузалажып турган эргим кижилеримге четтиргеним илередир-дир мен. Улаштыр Саратов хоорайга болуп эрткен мөөрейниң түңнел кезээнге Тыва чуртумнуң адын төлептиг камгалап, киришкеш келдим. Түңнел мөөрейге киржиринге өөредилге сайыды, Бии-Хем кожууннуң методистери, школамның коллективи улуг үлүг-хуузун киирип, дузалашканы канчаар-даа аажок өөрүнчүг. Россияның аңгы-аңгы булуңнарында ажылдап чоруур коллегаларым-биле таныжып, шииткекчилерден башкы кижиниң ажылынга ажыглап болур үнелиг арга-сүмезин алыры мергежилим талазы-биле өзүлдемге улуг салдарлыг болду.
Кел чыдар 2025 чылда бүгү тыва чонумга аас-кежикти, амыр-чаагай чорукту, өөрүшкүнү болгаш чедиишкиннерни күзедим.
Чыжыргана СААЯ.
“Шын” №100 2024 чылдың декабрь 28