(Барымдаалыг чугаа)
Бичии шаамда эрги Чаа-Хөл суурга чурттап турган бажыңывыс ийи аал чурттаар, бичежек бажың чүве ийин. Бистиң бажыңывыстың таптыг-ла дужунда, орук кежилдир, почта биле харылзаа чери турган. Ооң бир кыдыында агартыр чугайлап каан интернат көстүп турарын сактыр мен.
Бистиң бажыңывыстан кожаларывыстың херимин ажыр көрүптерге, суурувустуң ийи каът ортумак школазы көстүр турган. Ол үеде авам почтага, а ачам харылзаа черинге ажылдап турган. Чагыдып ап турган солуннарының чаа үндүрүлгези келирге-ле, авам, ачам иелээ кежээ олуруп алгаш, номчуттунар онза чаңчылдыг улус.
Чаа келген "Шын" солуннуң дугаарларын көктээш, кыр-кырынче немей азып чоруп-ла орар чүве. Чыл төнчүзүнде солуннар көктешкилиг, дыка кылын апарган турар чүве болгай.
Ада-ием солун номчуп эгелээрге, бичии бодум аажок топтап, дыңнап олурар турган мен. Ол үеде кады хөлчок ойнаар эжим Аяна-биле бистиң херимивис иштинге үжүк-бижик өөренир самбыравыс база турган. Эжим мени мурнай башкы кырган-авазындан дүрген шиңгээдип алган үжүктерин самбырага бижип өөредир турган. Бис ол үеде барык беш хар ажып турган бис. Школага барып өөренир үени четтикпейн манаар турган мен.
Бир хүн авам, ачам чартык хүн ажылдап чоруй барган турда, ачамның чедип кээрин манавайн, каш солуннарны шарааш, хап сумкаже суккаш, кылаштап үнүптүм. Кожаларывыс биле бистиң бажың аразында бедик эвес херимни ажа халааш, оон кожаларывыстың хериминиң адаанда үттен үнгеш, школаже «Шын» солунум суккан сумкам эгин ажылдыр чүктээш, базыптым. Ол хүн күскү, шала сырыннап каап турар, аяс хүн турган. Баштай үргүлчү херим ажылдыр магадап көөрүм школачыларның күш-шыдалын дадыктырып быжыглаар спортчу шөлчүгешти кежилдир кылаштаптым. Ол-бо талазынче көөрүмге, чаңгыс-даа кижи чок болду. Дыка улуг демир хоолайлыг школаның одалга чериниң кыдыындан эрткеш, элээн кылаштап олурумда, ырак эвесте чаңгыс каът школа көзүлдү. Ооң дужунда ийи каът школаже углай базыптым.
Школаже киргеш, ийиги каътче үнгеш, чиңге узун коридор дургаар кылаштаптым. Солагай талазында чем садып турар буфеттиң чаагай чыды думчуумга чытталып келди. Дужумда ийи өрээлдиң бирээзинде башкының кичээл тайылбырлап турар өткүт үнү дыңналды. Сонуургап, көрүксеп, өөрениксеп турарым-даа кедергей. Элээн диттикпейн тургаш, чүктешкимни эктимден бадырбайн, эжикти соктааш, ол өрээлче кире бердим. Кире бээримге, кичээл эрттирип турган башкы менче көрнүп келгеш, танып кааны ол боор: «Эрткеш, артыкы партага олуруп ал, Леночка" — дээрге, эжик чоогунда одуругнуң сөөлгү партазынче баргаш, олуруп алдым.
Улуг, делгем, чырык класста үш одуругда ийи-ийи кылдыр олурупкан өөреникчилер башкызының чугаазын дыңнавышаан, бижиттинип олурлар. Элээн болганда чапсарже кыйгырган коңга эде берди. Хамык өөреникчилери үне бээрге, башкы мээң чанымга келгеш, партада делгей салган солуннарымны көрүп, номчуй берди. Солуннарны көрүп каапкаш, менче көргеш: «Удавас өөренир силер, белеткелге" — деп турганын ам-даа сактыр-дыр мен.
Солуннарымны катап камныы аажок суп алгаш, башкы-биле байырлашкаш, үнүпкен мен. Таптыг-ла бир кыш эрткен соонда, 1980 чылдың күзүн белеткелче өөренип кирген бис. Мээң ол өөрениксээш, чүктенип алгаш, школаже барып турганымны ада-ием бо-ла сактып, хөөрей бээр чорааннар. Бодум хуумда «Шын" солунумну чүктеп алгаш чораанымны, эң баштайгы чүктешким кылдыр сактып бодап чоруур мен.
Соонда школага өөрени бергеш, үежилерим-биле деңге номчуттунарынга дыка сонуургалдыг болу берген мен. Оон-на мээң келир үеже базымым болур шилип алган мергежилим база оон ужукталган боор деп бодаар мен.
/ Елена ЧАТБАЛ.
Красноярск хоорай.
“Шын” №10 2025 чылдың март 20