Июль 23-түң хүнүнде Азия төвүнүң шаңналы дээш Бүгү-россия чергелиг 42 дугаар хостуг хүреш маргылдаазы Сүбедей спорт өргээзинге болуп эрткен. Киржикчилер эвээш болганындан кончуг дүрген болган. Аңаа Красноярск крайдан, Новосибирск, Кемерово областардан база Саха-Якут, Хакас, Тыва республикалардан мөгелер бирги чер дээш, Россияның спорт мастери деп бедик атты чедип алыры-биле, чидиг-чидиг тутчуп хүрешкеннер. Түңнелинде, бистиң мөгелеривис 8 кижи бирги черни алгаш, 7 кижи Россияның спорт мастери деп бедик атка төлептиг болганнар.
Бистиң республиканың хостуг хүрешке кол тренери Меңги Мортуй-оолдуң бодалы-биле алырга, бо маргылдаа Россия Федерациязының календарь планы ёзугаар май айда эртер турган. А май айда Кызылга Россия чемпионады болуп эрткенин билир бис. Ооң түңнелинде Азия төвүнүң шаңналы дээш маргылдааны соңгаар чылдырган. Ынчангаш киржикчилер, аарыкчылар эвээш болганын тайылбырлады.
Ынчалза-даа маргылдааның түңнелдери дүжүткүр, чедиишкинниг болган. Бо удаада 125 кил аар деңзилиг мөге Денис Седивес түңнел хүреште Новосибирск облазындан Иван Зыковту 2 минута иштинде 10 санга дүрген тиилээш, чемпион болган. Ооң тренери Меңги Санаа дээрзин демдеглээр апаар. Ол ышкаш 2022 чылда СФО-нуң аныяктар аразынга чемпиону Бады-Маадыр Самдан 92 килге чараш хүрешти көргүзүп, чемпион атка төлептиг болган. 70 килге хүрешкеш, бирги черни Хемчик-оол Салчак алган. Оларның кайызының-даа тренери Александр Чадамба, олимпийжи курлавырлар училищезиниң тренер башкызы. Комбу-Доржу Ооржак 79 килге мергежилин бадыткап, чемпионаан. Ооң тренери Мерген Оорҗак. Дараазында тиилелгелерни Меңги Мортуй-оолдуң белеткээн мөгелери 70 килге Оттук Ооржак база 57 килге Россияның делегей чергелиг спорт мастери Хүреш-оол Дондук-оол алганнар. Эң чиик 57 килге Аяндай Ондар чемпионаан. Ооң тренери Оттук Сат. Красноярскыдан 86 килге Влад Фризен база 97 килге Никита Акуничев бирги черлерни алганнар. Маргылдааның чемпионнарынга Россияның спорт мастери деп бедик атка төлептиг болганы дээш байырны чедирип, улаштыр чедиишкинниг эки хүрежирин күзедивис.
Хоочун мөгелерниң, тренерлерниң чуртталгадан көрген-билгени-ле хөй болгай. Спорт мастери деп ат дээрге тренерлеп ажылдаарынга, шериг эрттиреринге, ажыл-ишти кылырынга, чурт камгалаарынга улуг ажыктыын демдегледилер.
Ол ышкаш Россияда билдингир спорт мастери оолдарлыг, үлегерлиг ада Вадим Мортуй-оол база «Авырга» спорт школазының алдар-аттыг тренери Владимир Түлүш бичии дуңмаларын, өөреникчилерин эдертип алган өөредип олурар болдулар. База чеже-даа мөгелер, көрүкчүлер эвээш болза, маргылдааны чалгааранчыг эвес болуру-биле Владимир Биче-оол ышкаш тускай тайылбырлакчыны өөредип, белеткээри чугула деп сеткилинден чугааладылар. Маргылдааның соонда Москвадан кол шииткекчи Сергей Смирнов келир чылдан эгелеп бо маргылдааже Россияның хөй регионнарындан мөгелерни чалаарын сагындырган. Ол ышкаш совет үеде Совет Тываның 5 чылы аттыг стадионга ук маргылдааны сонуургаан көрүкчүлерниң хөй турганын сактып чугаалады.
Номчукчуларның сонуургалынга июль 15 – 17 хүннеринде Грозный хоорайга студентилер аразынга хостуг хүрешке Универсиада болган. Аңаа бистиң мөгелеривис Амир Чамзын 57 килге – Чаян Монгуш 65 килге 2дугаар, уруглар аразынга 50 килге Алдынай Даржаа – 2 база 57 килге Уранза Күжүгет 3 дугаар шаңналдыг черлерни ээлээннер.
Алексей Чамбал-оол.