Бок дугайында айтырыг кайы-даа үеде, кайы-даа чер-девискээрде ажык болуп турган айтырыгларның бирээзи. Ону аштап-арыглап турда-ла, хүнден хүнче немежип турарын билир бис. Ынчалза-даа ону аштавазының аргазы база чок – арыг-силигден чер-чуртувустуң сайзыралы, чурттакчы чоннуң кадыкшылы, иштики сеткил-хөңнү безин хамааржыр дээрзи билдингир.
Республиканың девискээринде хоойлу ёзугаар бок октап болбас черлерде чыдар бок база дүвүрээзинни оттуруп турар. Колдуунда машина халдыр оруктар, кожууннар, суурлар кыдыында, дачаларда, чоннуң дыштанылга черлеринде бок кайы хөй.
2022 чылдың январь 1-ден тура Тыва Республиканың девискээринде бокту үндүр сөөртүр талазы-биле ажылды “Транспорт сервизи болгаш төлевилели” деп Күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези хүлээнип алган ажылдап турарын билир бис. Республиканың арыг-силиг байдалын тудары-биле, олар хоойлу ёзугаар бок төкпес черлерде бокту база аштап-арыглап турар. 2022 чылда Чөөн-Хемчик, Каа-Хем, Өвүр, Тес-Хем кожууннарның болгаш Ак-Довурак хоорайның девискээрлерин аштап-арыглаарын планнаан турган. Амгы үеде Кур-Чер, Каа-Хем, Сукпак, Сарыг-Сеп суурларда, Дар дачазында болгаш Шагаан-Арыг хоорайны долгандыр чыдар бокту хоойлу ёзугаар бок төкпес ужурлуг черлерден үндүр сөөрткен. Ниитизи-биле 61 муң 496 куб метр чер аштаттынган. Ам дараазында Тес-Хем кожууннуң богун аштаарын планнап турар.
Ол ышкаш девискээр бүрүзүнде чурттакчы чоннуң санының аайынче бок төгер бункерлерни салган. Ооң ишкири 8,8 куб, өскээр чугаалаарга, 8 контейнер ишти хире хемчээлдиг. Каа-Хем, Таңды, Бии-Хем кожууннарда чээрби-чээрби, Эрзинде, Кызыл кожуунда, Улуг-Хемде тус-тузунда он ийи, Тес-Хемде он, найысылал Кызыл хоорайда 70 бункерни салган. Чурттакчы чоннуң хөйү-биле дыштанып барып турары Дус-Хөл, Хадың, Төре-Хөл дээш оон-даа өске хөлдерде база бункерлерни салгылаан. Ооң төлевирин тус черниң кожуун чагыргазы харыылаар. Бункерлерни бок дола бээрге-ле удур үндүр сөөртүп турар. Ниитизи-биле 38 амгы үениң чаа техниказы хаара туттунган. Август 1-ден тура санаашкыннарны кылып, чурттакчы чонга бункерлер дээш төлевирлерниң квитанцияларын үлеп эгелээн. Ук ажылга хамаарыштыр бажың бүрүзүнүң ээлери-биле керээлерни чарган.
Регионнуң девискээриниң арыг-силии чурттакчы чондан база улуг хамааржыр дээрзин сагындырып каалы. Чеже-даа аштап-арыглап турда, бис боттарывыс чурумга өөренмес болзувусса, түңнел чок болур дээрзин “думчукка кертип алыры” чугула. “Арыг-силиг аштап-арыглап турар черде эвес, а бокталдырбас черде” деп база анаа эвес чугаалаан.
Чыжыргана СААЯ.