Интервью
Чуртталгада туружун тып, ынак ажылын кылып чоруур кижи дег, аас-кежиктиг кижи чырык чер кырында чок. Чүге дээрге мергежилинге ынак кижи эртениң-не, ийиги бажыңы болур, ажылынче өөрүшкү-биле чоруп олурар. Ындыг улус ала-чайгаар-ла өөрүшкүлүг, сагыш-сеткили чиик-сергек, карааның оду хып чоруур боор. Аравыста шак-ла ындыг аас-кежиктиг кижилер хөй. Оларның бирээзи массаж кылып чоруур эмчи сестразы Саида Михайловна Оюн.
Ол Кызылдың 3 дугаар школазын дооскаш, чеди чыл дургузунда республика эмнелгезинге санитаркалааш, Кызылдың эмчи училищезин дооскаш, эмчи сестразы болуп ажылдап чораан. 2010 чылда массаж кылып өөренип алгаш, олчаан ол адырда ажылдап чоруур.
– Саида Михайловна, массаж кылыры улуг күш үндүрер берге ажыл деп бодаар мен, ылап ындыг бе?
– Чок, меңээ массаж кылыры берге эвес, а харын-даа ындындан чаяалгам деп бодаар мен. Чүге дээрге массаж кылгаш, тура-соруум көдүрлүр, күжүм көвүдээр. Клиентимниң кадыкшылы массаж соонда экижип эгелээрге, өөрүшкүм улам киткээр. Буянныг херек кылыксаар күзелдиг болгаш ындыг боор оң. Кижи бүрүзү массаж кылып шыдавас-тыр ийин. Дыка хөй улус-биле массаж курстарынга өөренип турдум. Оларның хөй кезии өөренип-даа алгаш, улаштыр ажылдап шыдавас боор чорду. Массаж кылгаш күжү төнүп, шылааш, ол мергежилден чоруй баарлар.
– Мергежилинге «өрттенмес» дизе, чүнү канчаар болза эки деп бодаар силер?
– Эң-не кол чүүл – кылып турар ажылынга ынакшыл. Мээң таварылгамда — клиентилеринге ынак болуру. Ол кижиге эки сеткил-биле массаж кылыр болза, меңээ-даа, ол кижиге-даа ажыктыг болур. Клиентим эмнээшкинни ап, кадыкшылы экижизин деп бодал-биле ажылдаар мен.
– Массаж кылдырарда, бир дугаарында, эмчиге кирер болгай. Аңаа хамаарыштыр чүнү чугаалап болур силер?
– Эмчиге кирери чугула. Ынчалза-даа кадыкшылының байдалын кижи бүрүзү билир боор. Бир эвес эмчи кадыының байдалы-биле массажтадып болбас деп сагындырып каан болза, ону сагыыр. Массажтадып болур улус күзүн, чазын нугудуп ап чоруур болза эки. Бир эвес эмчиниң массажтадыр дугайында бижии бар болза оон-даа эки болур ийик. Эң-не кол чүүл – кадыкшылы хирелиг кижи болза, рентген болгаш УЗИ харыызын көргеш, массажче хүлээп алыр мен. Ооң мурнунда, совет үеде, эмчилер оорга хендирбезинде грыжа бар болза, массаж кылдырбас деп турган. Ам болза грыжа хендирбеде болганда, ооң чанын массажтаарга, харын-даа улам эки деп санап турар. Массаж кылып тура, хендирбеге дегбес бис. Кыдыында эъдин, шыңганнарын нугуп болур. А мануалдыг массаж кылдырып болбас.
– Кандыг таварылгада массаж кылдырбас ирги?
– Мага-бодунда хоралыг ыжыктарлыг, хөрек аарыглыг болгаш кеш аарыглыг улус массаж кылдырбас. Оон ыңай кандыг-даа аарыгдан, грипп, думаа-ханаадан аарып турган үеде база массаж кылдырып болбас. Бир эвес ОРВИ, грипп үезинде массаж кылыптар болза, аарыг улам кедерей бээр. Кижиниң аарып турган үезинде мага-ботта хораннаныышкын чоруп турар болгаш, массажтаптарга, улам кедерей бээр. А бир эвес кадык үеде массаж кылдырарга, мага-ботка аарышкылыг чүүлдер тыптып келир болза, массаж эки дээштиг болуп турары ол деп билип алыр.
– Массажтың хевирлерин чугаалап бээр силер бе, кайы хевирин колдадыр кылыр-дыр силер?
– Классиктиг массаж бар. Ол дээрге ниити массаж-тыр. Эмнээшкинниг массаж бар. Ол дээрге кижиниң мага-бодунда аарып турар черин нугууру-дур. Оон ыңай ары чигирин чаап алгаш суйбаар массаж бар. Спортчу массаж база бар. Ону колдуунда спортчулар кылдырар. Спортчуларның шыңганнарын суларадыр, күш-биле кылыр массаж-тыр ийин. Оон ыңай кижиниң мага-бодундан ыжыктар азы целлюлит үндүрер массаж бар. Мага-ботка ыжыктар кылдыр чыглы берген суглар турар. Ону тускай шимчээшкиннер дузазы-биле, дер-биле үндүрерин «дренажный массаж» дээр.
Бодум хуумда колдуунда-ла эмнээшкинниг массаж кылып чоруур мен. Бо хүннерде харын мага-боттан целлюлит үндүрер массаж кылып тур мен. Шак бо массажты кылдырып турар улуска, скандинав кылашты болгаш шын чемненирин сүмелээр-дир мен. Ниитизи-биле тывалар семириирге, хырны шөртеер болгай. Ол дээрге шын эвес чемненгенивистиң түңнели-дир. Массаж-биле чергелештир шын чемненип, сула шимчээшкиннер кылып турар болза, улам эки болур.
– Шын чемненирде, чүнү сагыыр болза эки?
– Массажтадып эгелээш, баштайгы неделяда чиг ногаа болгаш чимис аймаан, тоорукту көвүдедир чиир. Дагаа эъдин хайындыргаш, ооң мүнүн болгаш эъдин чиир. Чаглыг кежин чивес. Улуг улус хүнде ийи литр чедир арыг суг ижер.
Ийи дугаар неделязында ол-ла чемге балыкты немээш, тоорукту бичии эвээжедиптер. Үш дугаар неделяда ол-ла чемнерни болгаш духовкага быжырган чемнерни чип болур. Дөрт дугаар неделяда чүнү-даа чип болур. Чүгле чиир чеминиң хемчээлин эвээжедип алыр. Ийи-үш неделя дургузунда ногаа-чимис чип турган кижиниң хырны бичиилей берген боор. Хөй чем чип шыдавас апаар, организм эвээш чем чииринге чаңчыга бээр.
Хоочураан аарыг чок, кадык улуска массажтың ажыы дыка улуг. Массаж кижиниң мага-бодун суларадыптар. Амгы үеде компьютер-биле ажылдаар, олурар ажылдыг улус көвүдээн. Шак ындыг улуска массаж дыка херек.
– Москва хоорайга база массаж кылып турган болдуңар?
– «Город» деп массаж салонунга ажылдап турдум. Доктаамал клиентилерим турган. Олар чылда ийи катап массаж кылдырар улус. Клиентилерим колдуунда-ла таныыр улузум таварыштыр тывылганнар. Массаж кылдырган улус эш-өөрүнге сүмелептерге, ынчаар-ла дамчып чоруй баар боор чорду. «Профи» деп платформага бүрүткедип алырга, чамдык клиентилер мени оон тыпкаш, массажтадып база турду.
Москважылар массажка дыка ынак, бажыңынче чалааш массажтадыр. Боттарының бажыңнарында кушеткалыг боор улус чорду. Массажтың ажыын билир, үнелээр улус-тур ийин. Сөөлгү үеде Тываның чурттакчы чону массажтың ажыын билип эгелээн. Ооң мурнунда тывалар ону шоолуг херекке албас, билбес чораан. Үе-шаг өскерилген, тыва чонум база массажты экизинип, кадыкшылынче кичээнгейни салып турар апарганынга өөрүүр-дүр мен.
– Хөй чылдар дургузунда кижилерниң кадыкшылы-биле холбашкан ажыл кылып чоруур ышкажыл силер. Чаңгыс чер чурттугларыңарга чүнү сүмелээр силер?
– Кадык болуру кижиниң бодундан хамааржыр. Кадык болур дизе, чылдың-на диспансеризацияны эртер. Бодун камнаар. Кадыы арай баксырап эгелээрин кижи чүгле боду билип каар болгай. Ынчангаш кандыг-даа аарыг кедеревээнде, чогуур үе-шаанда эмчилеп ап чорууру чугула. Кадык болур дизе, бир-ле дугаарында, сула шимчээшкиннер кылыр, ынчалза-даа массаж база кижиниң мага-бодунга чугула херек-тир ийин. Инсульт деп аарыг остеохондрозтан болгаш шын эвес чемнениринден тыптыр. Хан митпейгеш, хан эргилдези чорбастай бээрге, башче хан чүгүре бээр. Ынчангаш ханны суугадыры-биле, шын чемненири, суг ижери чугула. Күзүн, чазын оода-ла беш-беш хонук массаж кылдырары чугула.
– Чугаавыстың эгезинде кижилерге буян чедириксээр сеткилиңер дугайында сөс ышкыныптыңар ийин, аңаа хамаарыштыр чүнү чугаалап болур силер, Саида Михайловна?
– Ийе, ачы-буян чедирилгези кандыг-даа ажылга турар ужурлуг. Он кижиниң үжүнге халас азы чиигелделиг массажты кылып чоруур мен. Ол кымнарыл дээрге кадыкшылы багай, инвалид болгаш амыдыралы чегей, хөй ажы-төлдүг чаңгыс чер чурттугларым-дыр.
Айдың ОНДАР чугаалашкан.
Авторнуң тырттырган чуруу.
“Шын” №24 2025 чылдың июнь 26