Үениң сайзырап келгени-биле номнарны-даа, солун-сеткүүлдү-даа электроннуг хевирден номчуп болур апарган. Ынчалза-даа саазын хевир база кадагалаттынып арткан. “Шын” солунну чагыдып ап турар хоочуннарның, албан черлериниң бары өөрүнчүг. Оларның аразында Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң эртем ажылдакчылары 2025 чылдың эгезинде “Шын” солунну чагыдып алган.
Бо чылын институттуң 80 чыл, Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл, Тыва бижиктиң 95 чыл ою, Тываның улустуң чогаалчызы, төөгү эртемнериниң доктору, этнограф, фольклорист эртемден М.Б. Кенин-Лопсанның 100 хары. Ынчангаш тыва дылды, тыва эртемни улам-на сайзырадып, хөгжүдер сорулгалыг сектор бүрүзүнүң ажылдарын, интервьюларын, медээлерин ''Шын'', ''Тувинская правда'', ''Тываның аныяктары'' солуннарга парладып, чаа-чаа шинчилелдерни чырыдып, чонга чедирери-биле ук солуннарны демнии-биле чагыдып алыр шиитпирге келгеннер.
Чечен чогаал шинчилээр секторнуң эртем ажылдакчызы Василий Салчак кады ажылдап чоруур коллегалары-биле үзел-бодалын үлежирге, чүүлдүгзүнген. Тыва дылды болгаш эртемни деткииринге, ол дугайында чонга чедиреринге ук солуннар ужур-дузалыг болурун эртемден демдеглээн: “Бистиң институдувуста аныяктар хөй болганда, боттарынга “Шын” солунну, “Тываның аныяктары” сеткүүлдү, ажы-төлүнге “Сылдысчыгаш” сеткүүлүн-даа чагыдып берип турарлар. Эртемденнер чаңгыс өргээде ажылдап турар-даа болза, кижи бүрүзүнүң кылып турар ажылдарын көрүп, сүмележир чайы чок. Ол бүгүнү “Шын” болгаш республиканың өске-даа солун-сеткүүлдеринден көрүп, билип алыры эптиг. Оларның аразында дузалал социал экономиктиг шинчилелдер-биле холбашкан политология, социология секторларының эртемденнери база улуг сонуургал-биле солуннарны чагыдып ап турар бис”.
ТГШИ-де ажылдап турар эртемденнер-ле хөй. Оларның аразында эртем докторлары, кандидаттары, аныяк эртемденнер, эртемче чаа кирип олурар кижилер, ооң мурнунда ажылдап чораан дуржулгалыг хоочуннар-даа бар. Аңгы-аңгы угланыышкыннар-биле ажылдап турар болганда, “Шын” солун таварыштыр боттарының ажылдарын сонуургап көөрүнге кончуг таарымчалыг.
“Институдувуста квартал санында отчёттарны берип турар-даа болзувусса, ынчан чүгле аңгы-аңгы секторларның кылган ажылдарының чүгле сураан дыңнаардан башка, тодаргайы-биле көрбейн турар бис. Ол ышкаш хөй-хөй юбилярларның, археологтарның дугайында чонувус ужу-кыдыындан дыңнааш, тыва дылга дамчыдып бээрин бистен дилээр. Ынчангаш 2025 чылдан тура “Шын” солуннуң неделяда чаңгыс үнер-даа болза, хөй арынныг кылдыр үнүп эгелээнинге база өөрүп турар бис” – деп, Василий Салчак демдеглээн. Ол бүгүнү чон номчуп, ажы-төлү-биле үлежип, чугаалажырга, кончуг солун дээрзи институтка кирген дилеглер бадыткап турар.
Ол ышкаш “Шын” солунда улустуң аас чогаалы, кожамыктар, үлегер домактар, тоолчургу чугаалар үргүлчү парлаттынып турарын база ол демдеглээн. Ону дамчыштыр республиканың тыва дыл, чогаал, төөгү башкылары чылдың юбилейлиг болуушкуннарының дугайында база өске-даа ажылынга ажыктыг материалдарны тып ап турарлар. Ол бүгү башкыларга өөреникчилер-биле-даа, ада-иелер-биле-даа ажылдаар эптиг байдалды тургускан.
Ада-өгбелеривистиң салгал дамчаан ажыл-агыйын уламчылап чоруур малчыннарывыска интернет четкизинден медээлерни электроннуг хевирге үргүлчү номчууру болдунмас. Олар солуннуң бодун садып алгаш, “быттап” номчуурунга ынактар. Хоорай чурттакчыларынга электроннуг хевир эптиг-даа болза, малчыннарга саазын солунну кандыг-даа үеде номчууру эптиг.
Бистиң бурун шагда өгбелеривис боттарының амыдыралын, ажыл-агыйын, төөгүзүн, культуразын даштарда бижип арттырып каан. “Шын” болгаш республиканың өске-даа солуннары келир салгалга амгы үениң медээлерин, болуушкуннарын, кижилерин, төөгүзүн дамчыдып бээр чепсээ болур. Бежен, алдан хардан өрү назылыг кижилерге саазында бижиттинген медээлер-биле ажылдаары эптиг дээрзин филология эртемнериниң доктору Байлак Ооржак демдеглээн: “Бодум хуумда саазында парлаттынган ном-дептер, солун, сеткүүлдер-биле ажылдаарымга таарымчалыг. Ону кандыг-даа шаптараазын чокка алгаш, катап-катап көрүп, номчуп-даа болур. Электроннуг хевирге кандыг-бир чүүлдү тып алгаш, чидирип-даа алыр таварылгалар турар. Ылаңгыя ажылды бижээн автор балап кааптарга, ол кайыын-даа тывылбас”. “Шын” солун электроннуг-даа, саазын-даа хевирге үнүп турарын эки деп демдеглеп, редакцияның ажылдакчыларынга өөрүп четтиргенин илередип, чаагай күзээшкиннерни ол чугаалаан.
/ Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны ТГШИ-ден алган.
“Шын” №2 2025 чылдың январь 23
/ Чыжыргана СААЯ.
Чуруктарны ТГШИ-ден алган.
“Шын” №2 2025 чылдың январь 23
