Бо чылдың Чаа чылдан тура Чадаана хоорайның 60 өг-бүлези ажы-төлүн уруглар садынга тургузар аргалыг болган. “Демография” национал төлевилелдиң ачызында Чадаанада «Чечена» уруглар садынга чаа оран-сава немешкен. Чурттакчы чонунуң саны 9 муң ашкан хоорайда 5 уруглар сады ажылдап турар. Оларның аразында «Чечена» — эң-не улуг уруглар садынга хамааржыр. Бо хүнде ында 12 бөлүкте 258 уруг, 71 ажылдакчы, оларның иштинде 30-и – башкылар, артканы техниктиг ажылдакчылар ажылдап турар.
Чаа оран-саваже эрткен чылын декабрь 30-де, Чаа чыл бүдүүзүнде, байырлыг байдалга кирген. Бо хүнде 4 ясли бөлүүнде 3 хар чедир назылыг 60 уруг бар. Оларны 8 кижизидикчи башкы өөредип-кижизидип турар.
Чөөн-Хемчик кожуунче сургакчылаашкын үезинде бо чаа, чараш уруглар садын барып көөр аргалыг болдувус. «Чечена» уруглар садының девискээринде ийи-ийи каът 2 бажың, аңаа немей бир каът чаа оран-сава база немешкен. Чаа туттунган оран-саваның ишти делгем, чылыг-чырык, девискээринде уруглар ойнаар шөлчүгештерде дериг-херекселдерни тургускан, чүгле ногаанчыдары арткан болду.
Уруглар садының эргелекчизи Саяна Куулар 36 чыл ниити стажтыг дуржулгалыг башкы. Бо уруглар садынга ооң чүгле эргелекчилээни безин 13 чыл. «Бо садикти чаа технологиялар-биле туткан, Санпинниң сөөлгү стандарттарынга езугаар кылган. Херек ужурлуг шупту дериг-херекселдер четче бар. Бир хар чартыктан 3 харга чедир уруглар чаа уруглар садынче күзелдии-биле барып эгелээн. Чаа садигивисте спорт болгаш хөгжүм залы, методистиң өрээли, ылаңгыя эмчи сестразының кабинедин чаа технологияларга дүүштүр кылган. Аъш-чем кылыр өрээлди амгы үениң дериг-херекселдери-биле дерээн. Ам чүгле даштыкы ажылдар арткан, чүге дизе уруглар садын соок үеде хүлээткен болгаш. Тудугну кылган хүлээникчи организация «Регионстрой» КХН чылый бээрге девискээрни чаагайжыдып бээр болган. Ясли бөлүүнде кээп турар уруглар оочур езугаар олуттарны алган» — деп, Саяна Сонай-ооловна чаа садикти таныштырды.
«Чеченаның» демниг коллективи 2022 чылда РФ-тиң Чырыдылга яамызының «Инновациялыг төлевилелдер шөлдери» деп мөөрейинге киришкеш, тиилекчи болган. Ынчангаш бо садиктиң башкылар коллективи боттарының арга-дуржулгазын республикага нептередир улуг сорулгалыг.
Уруглар садының бир харыысалгалыг ажылдакчызы – эмчи сестразы Чечек Куулар. Эмчиниң хүлээлгези 200 ажыг чаштың кадыкшылын хүн бүрүде хайгаараар, оларның чиир аъш-чеминиң шынары, өрээлдерниң арыг-силии дээш кылыр ажылы эң-не харыысалгалыг.
Чечек Очуровна чаштар-биле ажылдаары эң-не харыысалгалыг ажыл дээрзин чугаалады: «Бо үеде колдуунда грипп, ОРВИ аарыглары нептерээр. Ылаңгыя ясли бөлүктеринде чаштарны ада-иези эккеп каарга, адаптация эртер — чаа байдалга чаңчыгар үезинде уруглар эң-не хөй аарыыр. Чаш уруг өске черге келгеш, башкыларынга, аъш-чеминге, долгандыр турар байдалга баштай чаңчыгар. Эскерерге, колдуу шупту аарып эртер боор чорду. Ынчанмайн, чаа-ла бир хар ажып турар уруглар ышкажыл. Ынчангаш баштай чартык хүн тургузуп эгелээр бис, чоорту чаңчыгарынга чедир.
Уруг бүрүзү аңгы, бир ай-даа ишти ыглап кээр уруглар бар. Эң-не бичии бөлүк уругларының хүн чуруму бир аңгы, тускай болур. Чаш уруглар-биле ажылдаары дыка берге, анаа-даа ыглап турар боор азы аарааш, аакталы бээр. Холдарын азы бир-ле чүүлдү аксынче үргүлчү суггар, ынчангаш ойнаарактарын хүнде ийи катап дезинфекциялап чуур. Профилактика кылдыр кышкы, часкы үелерде витаминнерни аъш-чеминге холуй берип турар бис. Чем үезинде боскунче шын эвес чем ажырыптар-даа таварылгалар турар, ынчангаш үргүлчү хайгааралга турар.
Чаа садигивис дыка онза-дыр – изиг, соок суу бар, ам чүгле эки ажылдаар-ла-дыр бис».
«Чечена» уруглар садының девискээри ам улам делгем апарган, ынчангаш коллективтиң ажылы улгаткан. Чылый бээрге, чаа девискээрин чаагайжыдыптарга, ону ногаанчыдып ыяштар олуртур, аңаа боттарының ногаа-чимизин тарыыр булуңчугаш тургузуп алыр сорулгалыг дээрзин эргелекчизи чугаалады.
"Шын" 2023 чылдың апрель 5 №24
#Шынсолун #Тыва #УругларСады #Өөредилге #Чөөн_Хемчик #Демография #Чадаана
