ТШО маадыры Владимир Шабалинге тураскааткан
"Сүбедей" спорт ордузунга октябрь 7-8 хүннеринде тускай шериг операциязының маадыры Владимир Шабалинге тураскааткан III республика чергелиг самбо маргылдаазы болган. Владимир Шабалин “Эрес-дидим чорук” ордениниң болгаш шокар берет эдилекчизи, полицияның майору, Росгвардияның эргелелинде дүрген дуза чедирер Эзир аттыг кезектиң кежигүнү, самбога спорт мастеринге кандидат чораан.
Маргылдааның кол сорулгазы — “Үениң маадырлары” база “Тергииннерни илередири” төлевилелдерни боттандырары. Ук маргылдааны эрттиреринге Росгвардия, Онза байдалдар яамызы, Каайлы чери, Саян Хертектиң самбо школазы база маадырның эш-өөрү, дөргүл-төрелдери шупту демнии-биле деткикчилеп, сактыышкынның маргылдаазын эрттиргеннер. Ниитизи-биле 71 шыырак самбистер, оларның аразында самбога Россияның 9 дакпыр, делегейниң 3 катап чемпиону Саян Хертек, республиканың Чаан мөгези Айдың Монгуш, Хартыга мөгези Начын-Мерген Ооржак күжүн шенеп киришкеннер.
Байырлыг ажыдыышкынга Владимир Шабалинни амы-тынын харамнанмайн, шериг даалгазын соруктуу-биле күүсеткен үлегерлиг офицер, спортчу дээрзин ТР-ниң Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа чугаалаан. Бо эртип турар сактыышкын маргылдаазы база төрээн суурунда Туран школазында “Маадырның партазы” ону бадыткап турарын ол демдеглээн.
Маргылдааның кол шииткекчизи Айдыс Монгуштуң дыңнадыы-биле, самбога боттарының килдеринге дараазында мөгелер 1-ден 3-ке чедир черлерни алганнар.
Эң чиик 58 килге 1-ги чер – Саян Чымба, 2-ги чер – Кежик Ондар, 3-кү черлерни Чаян Хертек биле Артур Ондар алган; 64 килге 1-ги чер – Саян Хертек, 2-ги – Делег Ондар, 3-кү черлерде Кудай-Мерген Дамба биле Айдыс Оюн; 71 килге 1-ги чер – Долаан Суван, 2-ги – Михаил Алдын-оол, 3-кү черлерни Евгений Кунчу биле Ай-Херел Балчакпан үлешкеннер; 79 килге 1-ги чер – Сүрен Сонам-оол, 2-ги – Айдыс Шаравии, 3-кү черлер – Сайын Ооржак биле Сай-Демир Ондар; 88 килге 1-ги чер – Шолбан Куулар, 2-ги – Белек-Байыр Делег, 3-кү черлерни Роланд Ондар биле Артыш Монгуш алган; 98 килге 1-ги чер – Артыш Ооржак, 2-ги – Хүлер Түлүш, 3-кү черлерге Ценд-Аюш Монгуш биле Онзагай Ооржак төлептиг болганнар; 98 килден өрү 1-ги чер – Айдың Монгуш, 2-ги – Доржу Күжүгет, 3-кү черлерни Начын-Мерген Ооржак биле Кан-Демир О-Делик алганнар.
Самбонуң дайынчы хевиринге 64 килге 1-ги черни Чимит-Дорж Кур, 2-ги чер – Дамба-Доржу Кушкаш, 3-кү черлерни Санчаа Шыырап биле Байыр-Белек Назын; 71 килге 2 мөге киришкен, 1-ги черни Сендаш Хөвендей, 2-гизин Айдыс Чаймаа алган.
Өг-бүлелер аразынга Спартакиада
Октябрь 18-те Иван Ярыгин аттыг спорт ордузунга Адалар хүнүнге тураскааткан өг-бүлелер командаларының аразынга Спартакиада болуп эрткен. Аңаа 12 кижи составтыг, 4 ажы-төлдүг 4 өг-бүле киришкен. Спартакиаданың түңнелинде Кызыл хоорайдан Ооржактарның командазы тиилекчи болган. Маргылдааның тиилекчилери ачазы Саян Ооржак оглу Алдар-биле бедик белеткелин көргүскеннер.
Бүгү-Россия чергелиг хостуг хүреш маргылдаалары
Абаканга октябрь 3-5 хүннеринде Россияның алдарлыг спорт мастери Сергей Карамчаковка тураскааткан Бүгү-россия чергелиг хостуг хүреш маргылдаазы болуп эрткен. Аңаа Барыын-Хемчиктиң Олимпийжи курлавырлар спорт школазының мөгези Саян Ооржак чараш, шиитпирлиг хүрешти көргүзүп, бодунуң килинге бирги черге төлептиг болган.
Красноярскының Д.Г. Миндиашвили аттыг хүреш академиязынга октябрь 11-12 хүннеринде Россияның алдарлыг тренери В.М. Дзодзиковка тураскааткан 16 хар чедир оолдар аразынга хостуг хүреш маргылдаазы болган. Аңаа Тыва, Хакас, Бурят республикалардан, ХМАО-Юградан, Красноярск, Забайкальск крайлардан, Иркутск, Кемерово, Новосибирск областарындан шыырак дээн 250 хире чалыы мөгелер киришкеннер.
Бистиң республикадан мөгелер 1-3 шаңналдыг черлерге төлептиг болганнар. Кызыл-Мажалык биле Чадаананың Олимпийжи курлавырлар спорт школазындан 41 килге Шагаамай Күжүгет база 100 килге Найыр Куулар 1-ги черге төлептиг болганнар. Ийи дугаар черлерни Чадаананың ОКСШ-тан 44 килге Начын Кара-оол, 75 килге Начын Сат алганнар. Үш дугаар черлерже Кызылдың ОКСШ-тан 41 килге Найыр Доржу, 57 килге Ай-Хаан Домаа, 62 килге Шолбан Куулар база Кызыл-Мажалыктың ОКСШ-тан Намчай Ооржак киргеннер.
Аскизке октябрь 10-12 хүннеринде Россияның алдарлыг спорт мастери Л.В. Каскараковага тураскааткан 16 хар чедир кыс уруглар аразынга Бүгү-россия чергелиг хостуг хүреш маргылдаазы бедик деңнелге болуп эрткен. Аңаа Кызылда Олимпийжи курлавырлар спорт школазының уруглары эки, чедимчелиг хүрешкеннер. Боттарының килдеринге 2 дугаар черлерни Аделина Эргил-оол, Улана Сагаан алган, 3 дугаар черге Кадын-Ай Доңгак төлептиг болган.
Эрзин мөгелери шылгараан
Чаңчыл болган ай хүрежи октябрь 19-та, Адалар хүнүнде, "Сүбедей" спорт ордузунга 18 хар чедир база шыырак мөгелер аразынга Ак-Довурак хоорайның шаңналы дээш болуп эрткен. Маргылдааның кол сорулгазы тыва хүрешти, өгбелерниң чаңчылдарын, эр сорукту сайзырадыры база күштүглерни илередири болур.
18 хар чедир оолдар аразынга 64 мөгениң эрес-дидим хүрежи шалыпкын байдалга болган. Түңнелинде 5-8 чедир шыырак мөгелер аразынче дараазында мөгелер кирген: Аир Монгуш (Өвүр), Алдын-Херел Түлүш, Балчиян Баажай (Кызыл кожуун), Начын Иргит (Чеди-Хөл) , 3-4-кү черлерже Чимит-Доржу Бады (Улуг-Хем) биле Айдыс Куулар (Чөөн-Хемчик), үжүүрүнге Түмен Монгуш (Чеди-Хөл), 1-ги черни ап шүүлген мөге Максим Ооржак (Эрзин).
Маргылдааның чарлакчызы Арсен Ондар удавас Тываның аныяктар командазы тренер башкы Кайгал-оол Доңгактың удуртулгазы-биле Моолдуң бирги чери дээш хүреш маргылдаазынга барып киржирин дыңнаткан.
Улаштыр Ак-Довурак хоорайның шаңналы дээш 46 улуг мөгелер аразынга маргылдаа болган. Аңаа Хартыга мөге Сорукту Калин-оол (Эрзин) шүүлген, Хартыга мөге Кайгал-оол Ондар (Сүт-Хөл) үжүүрлешкен. 3-4-кү шаңналдыг черже Чаан мөге Айдың Монгуш (Улуг-Хем), Хартыга мөге Начын-Мерген Ооржак (Сүт-Хөл) база 8 шыырак мөгелер Начын мөге Демир-Хая Самдан (Улуг-Хем), кожуун Начыны Кежик Шыырап (Чаа-Хөл), кожуун Арзылаңы Аяс Монгуш (Сүт-Хөл), кожуун Чааны Түметей Ширижик (Сүт-Хөл) кирген.
Дараазында ай хүрежин Тес-Хем кожуун хүлээнип алган.
Дзюдога Россия чемпионады
Екатеринбургка октябрь 16-19 хүннеринде дзюдога эң шыырак эр-херээжен мөгелер аразынга Россияның чемпионады ачыр-дачыр, чидиг демиселге болуп эрткен. Аңаа ниитизи-биле Россияның 62 девискээринден 533 спортчу, оларның 335-и эр база 198-и херээжен мөгелер киришкен.
Маргылдааның 1 дугаар хүнүнде бистиң мөгевис Каң-Демир Сүге-Маадыр 60 килдиг мөгелер аразынга 3-кү шаңналдыг черни ап, хүлер медальга төлептиг болган. База ол-ла 60 килдиг мөгелерниң өске бөлүүнге Ачыты Домбуу 4 шыырак мөгениң санынче кирген. Дараазында Ханты-Мансийскиден Буян-Херел Санаа 73 килдиг мөгелер аразынга 8 шыырак мөге аразынче кирген. Түңнелинде Тываның мөгелери 62 девискээр аразынга 17 дугаар черге төлептиг болганы улуг чедиишкин.
Прокуратураның 90 чылынга тураскаадып
Октябрь 18-те Аныяктар ордузунга Тыва Прокуратураның 90 чыл оюнга тураскаадып, дүрген шыдыраа маргылдаазын Прокуратураның удуртулгазы, Тываның Шыдыраа федерациязы, ТР-ниң Спорт яамызы демниг эрттиргеннер.
Маргылдаага ниитизи-биле хар-назы аайы-биле 91 эр-херээжен шыырак ойнакчылар киришкен. Маргылдааның кол сорулгазы — шыдыраа оюнун бедик деңнел чедир сайзырадыры, ”Кадык амыдыралче чүткүл”, “Аныяктар бурунгаар” төлевилелдерни боттандырары. Ол ышкаш удавас октябрь 28-тен ноябрь 7-ге чедир Новосибирскиге Сибирь девискээриниң бирги чери дээш шыдыраа маргылдаазынга улуг белеткел болган.
Дараазында көрдүнген чурум ёзугаар прокурор Сергей Дябкин спорт мастеринге кандидат, 17 харлыг уруглар аразынга Россияның мөңгүн медаль эдилекчизи, Россияның 13 база 15 харлыг уруглар аразынга 2 дакпыр Кубок эдилекчизи, Азия база Делегейниң бирги чери дээш маргылдааның киржикчизи Арина Иргит-биле эш-хууда найыралчы дүрген шыдырааны ойнааннар.
Швейцар чурум ёзугаар 9 салыглыг 10 минута ойнаар маргылдаа кежээ 18.00 шакка чедир уламчылаан. Шыдыраачылар чараш бодалдыг солун оюннарны көргүскеннер.
Түңнелинде дараазында тиилекчилер илерээн:
- эр улус аразынга 1-ги черни Адыгжы Куулар, 2-3-кү черлерни Эдуард Ховалыг биле Херел Сандай-оол алганнар; херээжен ойнакчылар аразынга 1-ги черни Саида Домбу, 2-3-кү черлерни Норжун Монгуш биле Виктория Ондар алган;
- 18 хар чедир оолдар аразынга 1-ги черни Александр Куулар, 2-3-кү черлерни Начын Чамзы биле Мөңгүн Сарыг-Лама; кыс уруглар аразынга 1-ги черни Арина Иргит, 2-3-кү черлерни Анастасия Ооржак биле Долзат Наксыл алган;
- Хоочуннар аразынга 1-ги черге Валерий Куулар, 2-3-кү черлерге Мөңгүн-оол Түлүш биле Олег Дамбиев төлептиг болганнар.
Маргылдааның тулган чемпионунга Александр Куулар төлептиг болган. Тускай шаңналдарны эң бичии ойнакчы, 6 харлыг Даян Очур-оол база 86 харлыг эң улуг, дуржулгалыг шыдыраачы Улуг-оол Кандан алганнар.
Алексей ЧАМБАЛ-ООЛ, спорттуң хоочуну.
Чуруктарны Спорт яамызының социал четкиде арнындан хоолгалаан.
«Шын» №41 2025 чылдың октябрь 23