Тывада чонар-даш сиилбип чазаар шеверлерниӊ байырлалын чылдыӊ-на сентябрь айда демдеглеп турар.
Амгы үеде чонар-даш уран чүүлүн үнелеп деткип чоруур кижилерниӊ бирээзи – Россия Федерациязыныӊ сенатору Дина Оюн республиканыӊ ус-шеверлеринге байыр чедирген.
«Чонар-даш уран чүүлү – Тываныӊ культуразыныӊ материалдыг эвес өнчүзү-дүр. Чонар-даш чазаар уран шевер аргалар ада-өгбелерден салгал дамчып чедип келген уран чүүл.
Төрээн чериниӊ байлак бойдузун, ада-өгбелерниӊ ажыл-ижин чонар-дашта сиилбип көргүскен ажылдар болгаш бистиӊ ындыг шевер чаӊгыс чер чурттугларывыс дээрге, хөөредиг чокка, республиканыӊ национал өнчүзү болур. Чер чуртувуска чонар-даш чазаар уран чүүл кажанда-даа чиде бербес дээрзинге бүзүрээр мен» – деп, сенатор Дина Оюн бижээн.
Чонар-даш уран чүүлүнүӊ делгелеглерин, мөөрейлерин 2023 чылда база организастап эрттирип турар.
Тываныӊ үндезин культура төвү Башкыныӊ болгаш дагдыныкчыныӊ чылынга тураскааткан делгелгени ажыткан. Россияныӊ чурукчулар эвилелиниӊ кежигүнү, бүгү делегейниӊ, россияныӊ, республиканыӊ хөй санныг фестивальдарыныӊ, мөөрейлериниӊ тиилекчизи Орлан Саттыӊ болгаш ооӊ өөреникчилериниӊ чурумалдыг ажылдарын бараалгадып делгээн.
Россия-Культура телеканалдыӊ «Пряничный дворик» деп дамчыдылгазынга 2017 чылда Тываныӊ чонар-даш уран чүүлүнүӊ дугайында көргүзүп турган. Бо дамчыдылганы культура төвүнүӊ социал четкиде арнындан база катап сонуургап көрүп болур.
Кызыл хоорайда Чурукчулар бажыӊында «Хуулгазын даш Аран-чула» деп делгелге-мөөрей болуп турар. Студентилер, школачылар-даа аңаа барып, сонуургап көрүп турарлар. Чонар-даштан сиилбип кылган ажылдыӊ «чажыт үнүн» канчаар билип алырыныӊ дугайында искусствовед, Тываныӊ Алдан-Маадыр аттыг Национал музейиниӊ улуг эртем ажылдакчызы Жанна Айжы солун лекцияны эрттирип турар. Тываныӊ чонар-даш чазаар шеверлери биле Уралдыӊ мастерилеринден уран аргаларын деӊнеп, чонар-даштыӊ онза ылгавыр демдектерин уран чүүл эртеминиӊ көрүжү-биле тайылбырлап турар.
ЧОНАР-ДАШ УРАН ЧҮҮЛҮНҮҢ КЕЛИР ҮЕЗИ
Республиканыӊ чогаадыкчы уран чүүл төвүнге «Тываныӊ чонар-даш уран чүүлү: эрткен болгаш амгы үе» деп «төгерик стол» болуп эрткен.
Чонар-даш уран чүүлүн сайзырадыры, чазаныр уран шевер аргаларга аныяк салгалдарны өөредириниӊ айтырыгларын культура ажылдакчылары болгаш эртемденнер, башкылар кады сайгарып чугаалашкан. Республикада чүгле дөрт өөредилге черинде чонар-даш-биле ажылдаарын өөредип турар дээрзин айыткан: Чадаананыӊ К.Ч. Тамдын аттыг школазы, Кызыл-Мажалыктың уран чүүл школазы, Тээлиниң Д. Хүреш- оол аттыг школазы болгаш Кызылдыӊ А.Б. Чыргал-оол аттыг уран чүүл колледжи.
Амгы үениӊ байдалын сайгарып чугаалашкан соонда, чонар-даш уран чүүлүн сайзырадырыныӊ тодаргай концепциязын ажылдап кылып эгелээр, мөөрейлерни чыл санында организастап эрттирер деп түӊнээн.
Бай-Тайга кожуун бо хүннерде школачылар аразынга «Чонар-даш болгаш дүк» деп солун мөөрей эрттирип турар. Тээли, Бай-Тал, Шуй, Кызыл-Даг, Кара-Хөл, Хемчик суурларының школачы оолдары чонар-даштан, а уруглары дүктен чогаадыкчы уран шевер ажылдар кылып билирин көргүскен. Аныяк салгалды уран шевер чаӊчылдарга өөредип, чогаадыкчы мөөрейлерни ынчаар эрттирип турда, чонар-даш уран чүүлү улаштыр сайзыраар дээрзи идегелдиг.
Р. ДЕМЧИК белеткээн.
“Шын” №72 2023 чылдың сентябрь 23