Ном саңындан Александр Даржайның «Шагар-оътта шалың» деп проза дептерин бижидип алгаш, улуг сонуургал-биле номчудум. Ында «Чондан ужуктаан бодалдар» деп эгеде «Кара угаан-биле бодаарга» деп кыска чугааларның утказы дыка үнелиг, кижиниң сеткилинге артып каар. Ооң аразындан чамдык бодалдарын ушта бижидим.
**
Сенден артык угаанныг, сенден-даа чараш, буянныг херээжен кайы-даа шагда, сая-сая чылдар дургузунда, чер бөмбүрзээниң кайы-даа булуңунга төрүттүнүп көрбээн, моон соңгаар кажан-даа төрүттүнмес, чүге дизе сен — мээң дың чаңгыс хайыралыг авам-дыр сен.
**
Нүгүл — чидиг, шиш бижек-даа эвес, ланчыы-даа, үгер-боо-даа эвес. Ок-боо туткан дайзын артывыстан ооргаже шанчып азы боолавытпас чүве болза, ажырбас ийин.
А нүгүл, колдуу-ла кижиниң артындан кеденгирлеп, азыг-дижин шаарарткан чоруур. Муң-муң чылдар дургузунда ол та чеже кем чок кижиниң амыдырал-чуртталгазын үревээн, та чеже кижиниң амы-тынын үскен.
Нүгүл ам-даа бодунуң ханныг, каралыг хугбай херээн үүлгетпишаан.
**
Кудай-дээрде кара булуттарның диргелип, хат-шуурганы-биле катай-хаара чайыктап келирин кижи баш бурунгаар эскерип каар.
Кудай багы арлы бээр — ында коргунчуг чүве чок.
Кара сагыш кайы таладан, кажан, кайы өйде диргелип келирин кижи черле билбес. Кижиже хүлүмзүрүп көрүп ора, кара сагыш кандыг хайны халдадырын хандыр бодап олурар.
**
Чүректиң ханызындан кижини мактаар болза, ында багай чүү боор, анаа черге кижи нүгүлдээри эң-не кемниг үүлгедиг-дир.
**
Шынныг кижи шииткелден кортпас.
**
Чаш төл төрүттүнерге, чоннуң чаарттынып турары ол.
**
Чүү-даа чүвениң эгези болгаш төнчүзү бар. Кызыгаар хемчээл чок чүве черле чок.
**
Кижи бүрүзүнге бодунуң өөрүшкүзү, муңгаралы келир. Кижилер тус-тузунда боттарының аарышкызының аар чүъгүн чүктеп чоруур. Сактырга-ла, оларның үүлези дег үүлени кым-даа кажан кезээде эдилевейн чораан ышкаш болур.
**
Адак багай дээн кижиде эки талалар бары дег, ат-алдарлыг, эки дээн кижиде четпес талалар база-ла бар.
**
Тайбың үеде шериг-ле дээш, сарыг аастыг куш төлү дег, амыдыралдың амдан-чимденин чедир амзап көрбээн, шаразы катпаан чаш оолдарга боо тудускаш, «Төрээн чуртуңарның эрге-ажыын камгалаңар!» – дээш, хензиг-даа самыын базарынче чорудары дээрге, эң-не дерзии, кээргел чок, араатанзыг шиитпир-дир…
**
Бодуңга, хан төрел кижилериңге хай-бачытты күзевезиң дег, хары кижилерге, ханныг дайзыныңга безин бактың багын күзевейн чор.
**
Мен бодаарымга, кижини нүгүл-биле куду көрүп алган кижиге, ол нүгүлү бодунга кажан-даа экини эгитпес боор ийин.
/ Тамара ШИНЧИК,
«Шынның» номчукчузу, пенсионер.
Тес-Хем кожуун, О-Шынаа суур.
"Шын" №15 2025 чылдың апрель 24