Ажы-төлдүң айыыл чок чоруу дээш улуг кижилер харыысалгалыг болур ужурлуг. Каяа-даа чоруурга, айыыл-халап тургустунуп болур таварылгалар бар. Кышкы үеде чуңгулаашкын уругларның база бир ынак оюну дээрзи билдингир. Ылаңгыя ватрушка-биле дагдан чуңгулаарга, ол харга чылгыр болганындан, кончуг дүрген бадар. Оруунга таварышкан чүүлдерден чайлап шыдавайн баар таварылгалар бо-ла таваржыр.
Кемдээн кижилерниң колдуунда холу, ооруу, кыры, дискээ сынган азы бертинген болур. Кышкы үеде шак ындыг кемдээшкиннерниң чылдагааны – дагдан ватрушка-биле батканының түңнели. Ынчангаш ажы-төлдү үргүлчү, ылаңгыя дагдан чуңгулап бадып турар үеде эки хайгаараары чугула.
Оон аңгыда, шак ындыг кемдээшкин соонда эмнээшкин үр болурун база травматолог эмчилер сагындырып турар. Сөөк сынгаш, туружундан шимчевээн болза, дораан гипсти салыр. Кажан сынгаш, сөөк өскээр шимчеп чоруй барган болза, ынчан кезиишкин кылгаш, эвинче киирер апаар. Берттинген таварылгада эмнелгеден дашкаар эмненип болур.
7 харга чедир ажы-төлдү улуг улустуң хайгааралы чокка чааскаандырзын чуңгуладып болбас. Ватрушка-биле чүгле тускай белеткеп каан черлерге чуңгулаар. Чуңгулаар херекселди шилип тургаш, ону ажыглаар кижиниң назы-харын болгаш деңзизин өөренип көөрү чугула. Дагдан чуңгулап бадарда, бодунга болгаш долгандыр кижилерге айыыл тургуспазы-биле, өрү-куду, кыдыгларынче бадып болур бе дээрзин көрүп алыр.
Назы четпээн ажы-төл-биле ватрушкалыг чуңгулаарда, эки-багай талаларын шуптузун деңзилеп, болгу дег айыыл-халапты болдурбазының дүрүмнерин сагып, агаарлаашкынга шыңгыызы-биле белеткенип алыр херек.
Чуңгуга айыыл чок чоруктуң дүрүмнери:
🏴 Мурнунда чуңгулап баткан кижи кыдыынче чайлаваан шаанда чуңгудан батпас.
🏴 Чуңгулап баткаш, адаанга үр турбайн, дарый кыдыынче чайлаар, орукту хостаар.
🏴 Чуңгудан баткан дош оруун доора кежип болбас. Дош кырынга тайып ушкаш, кырындан баткан кижи-биле үскүлежип болур.
🏴 Тей кырынче үнерде, чүгле тускай аңгылап каан чада-биле үнер. Чуңгулап бадып турар кезээнден үнери хоруглуг, чүге дизе айыылдыг.
🏴 Бут кырынга туруп алгаш, бадып болбас.
🏴 Ооргазынга азы иштинге чыдып алгаш, бажы-биле бурунгаар бадып болбас.
🏴 Бир эвес үскүлежиишкинден чайлап шыдавайн барган болза, дарый быктынче ийленипкеш, чайлаарын кызыдар, чок болза кыдыынче чайлай чуукталы бээр.
🏴 Бир эвес тей чанындан бир кижи кылаштап эртип чыдар болза, ооң эрте бээрин манап алгаш, чүгле ынчан чуңгулап бадып болур.
🏴 Ажы-төлдү хайгаарал чок арттырбаңар. Кышкы агаарлаашкын үезинде ажы-төлүңер чуңгулаар дээн болза, ыяап-ла кады чоруңар, оларны хайгаараңар.
🏴 Тоомча чок болбаңар: ада-иезиниң хайгааралы чок чуңгулап турар уругларны кичээнгейге ап хайгаараңар. Оларга силерниң дузаңар херек апарып болур.
Бистиң корр.
Чурукту интернет четкизинден хоолгалаан.
«Шын» №4 2025 чылдың февраль 6